Việt Nam có con sông siêu ngắn, chỉ vọn vẹn 6,5km nhưng là địa phận của nhiều loài 'quái ngư', nơi nối liền 2 dòng sông huyền thoại
(Thị trường tài chính) - Tuy có chiều dài khiêm tốn nhưng dòng sông này sở hữu nhiều điểm đặc biệt nhất Việt Nam.
“Một thuyền cầm hạc một mình ta,
Đường hiểm gian nan khắp trải qua.
Núi Sập sấm rền vang tiếng muỗi,
Vàm Nao nước chảy đứt đuôi xà”.
Đó là những câu thơ mà Thủ khoa Bùi Hữu Nghĩa dùng để miêu tả về Vàm Nao - con sông gắn liền với nhiều truyền thuyết kỳ bí nhất Việt Nam. Chỉ qua vài câu từ đơn giản, người đọc đủ để hình dung về sự dữ dội và kỳ bí của dòng sông suốt bao đời.
Nằm trên địa phận tỉnh An Giang, sông Vàm Nao - con sông ngắn nhất Việt Nam với chiều dài chỉ khoảng 6,5km từ lâu được xem là một trong những thủy phận đặc biệt nhất vùng đồng bằng sông Cửu Long. Ngắn không đồng nghĩa với hiền hòa, dòng sông sâu đến khoảng 17m, rộng khoảng 700m này gắn liền với nhiều câu chuyện huyền thoại, những ghi chép lịch sử và không ít hiểm nguy đối với ghe thuyền qua lại.
Trong Gia Định thành thông chí, Vàm Nao được nhắc đến với tên gọi Vàm Giao. Còn trong Đại Nam nhất thống chí dòng sông này lại được gọi là Thuận Giang, hàm ý sự thuận tiện giao thương khi nối liền trục thủy đạo từ sông Tiền sang sông Hậu. Các học giả như Nguyễn Hiến Lê, Nguyễn Văn Hầu, Vương Hồng Sển thống nhất dùng tên “Hồi Oa” ý chỉ vùng nước xoáy dữ dội để mô tả đúng bản chất nơi đây.
Khi nhắc đến Vàm Nao, ngoài những đặc điểm về địa lý, người ta thường nhớ tới truyền thuyết về con sấu Năm Chèo - “thủy quái” được cho là có năm chân và là thú cưng của ông Đình Tây, đệ tử Phật Thầy Tây An Đoàn Minh Huyên (người khai sáng đạo Bửu Sơn Kỳ Hương ở vùng Thất Sơn, tỉnh An Giang).
Con cá sấu được ông Đình Tây nuôi và nó lớn nhanh như thổi. Trong một lần, cá sấu xổng chuồng ra khỏi lồng và đến vùng dân cư ở Láng Linh quấy phá. Khi biết tin, ông Đình Tây xin thầy của mình đi thu phục loài nghiệt súc này.
Trước khi ông đi, Phật Thầy Tây An giao cho Đình Tây 5 món bửu bối trong đó gồm: 2 cây lao, 1 cây đinh ba, 1 sợi dây thừng và 1 lưỡi câu to. Nhận bửu bối của thầy, ông Đình Tây lên đường. Cứ hễ nghe tin nghiệt súc ở đâu là ông tới nhưng đều bắt hụt.
Nhiều lần gặp phải tình trạng như vậy, ông Đình Tây đứng giữa trời mà hô vang: “Hỡi loài nghiệt súc, nếu số ngươi đã tận thì hãy theo ta về chịu tội, còn nếu ngươi chịu sám hối tu hành thì hãy chờ ngày hóa kiếp, không được hại dân lành”. Sau lần đó, con cá sấu Năm Chèo đã ẩn mình không làm phá Láng Linh nữa. Người xưa truyền tai nhau rằng, cứ mỗi lần cá sấu Năm Chèo cựa mình sẽ xuất hiện các dòng nước xoáy, ghe thuyền qua đây đều bị nuốt chửng.
Dù mang màu sắc tâm linh, truyền thuyết này phần nào phản ánh thực tế dòng chảy phức tạp của sông Vàm Nao. Các nhà thủy văn cho rằng sự gặp nhau của hai dòng chảy lớn từ sông Tiền và sông Hậu tạo nên những xoáy nước mạnh ở đầu sông.
Với những ai hành nghề thương hồ, đặc biệt là người từ nơi khác đến, tai nạn lật thuyền tại khu vực này từng xảy ra với tần suất cao, nhất là vào ban đêm hoặc đầu mùa nước nổi, thời điểm nước đổi màu và dòng chảy trở nên hung hãn.
Không chỉ mang dấu ấn tự nhiên, sông Vàm Nao còn chứng kiến một trong những công trình lịch sử lớn của vùng Nam Bộ. Năm 1819, Thoại Ngọc Hầu chỉ huy việc đào kênh Vĩnh Tế - con kênh dài hơn 100km phân định đường biên giới Việt Nam và Campuchia. Trong điều kiện khắc nghiệt, bệnh tật, thú dữ và hiểm nguy từ sông nước, gần 7.000 nhân công đã bỏ mạng, trong đó có không ít người bị nước xoáy Vàm Nao cuốn trôi khi tìm đường lánh nạn.
Những năm sau này, trước số lượng tai nạn tăng cao, người dân Phú Tân và Chợ Mới đã tự nguyện lập Đội cứu hộ sông Vàm Nao. Ghe cứu hộ, áo phao, vỏ lãi luôn túc trực để ứng cứu kịp thời mỗi khi có sự cố.
Dưới lòng sông sâu thẳm, Vàm Nao còn là “cứ địa” của những loài cá nước ngọt khổng lồ như cá hô, cá tra dầu hay cá đuối nước ngọt, được ghi nhận nhiều trong Sách đỏ Việt Nam. Sự phong phú ấy khiến dòng sông càng thêm huyền bí, được người dân gọi bằng những cái tên như “vùng quái ngư” hay “dòng sông thủy quái”.
Ngày nay, sông Vàm Nao trở thành địa điểm thăm quan được nhiều du khách lựa chọn nhất là mùa nước nổi. Các du khách ngoài ngắm cảnh còn có thể trải nghiệm câu cá, kéo dớn bắt cá, mò ốc bươu, mò vẹm và thưởng thức cá bông lau - đặc sản của sông nước miền Tây.
Vượt lên những truyền thuyết và câu chuyện rùng mình, Vàm Nao vẫn giữ trọn vai trò là tuyến giao thông thủy trọng yếu của vùng châu thổ Mê Kông. Dòng chảy ấy, dù dữ dội hay bình lặng, vẫn là chứng nhân cho bao lớp người khai mở vùng đất phương Nam và tiếp tục hiện diện như một lát cắt độc đáo trong bức tranh văn hóa - lịch sử miền Tây Nam Bộ.
