Vì sao tháng 1 Âm lịch gọi là tháng Giêng?
(Thị trường tài chính) - Thay vì gọi như Dương lịch, Âm lịch gọi tháng 1 là tháng Giêng, tại sao lại có sự khác biệt này?
Theo Dương lịch, một năm được chia thành 12 tháng với cách gọi tuần tự từ tháng Một đến tháng Mười hai. Lịch Âm cũng có cấu trúc tương tự.
Tuy nhiên, điểm khác biệt đáng chú ý là tháng đầu tiên của năm Âm lịch không được gọi là tháng Một mà gọi là tháng Giêng. Năm nay, tháng Giêng bắt đầu vào ngày 17/2 đến hết ngày 18/3 Dương lịch.
Nghiên cứu của các chuyên gia, từ “Giêng” có nguồn gốc từ chữ “chính” trong Hán ngữ. Trước đây, người Trung Quốc gọi tháng đầu tiên của năm Âm lịch là “Chính nguyệt”, hàm ý tháng mở đầu, tháng giữ vị trí trung tâm và quan trọng nhất trong năm. Tại Việt Nam, chữ “chính” chuyển âm sang chữ Nôm có vần “iêng”, dần dần hình thành cách gọi “tháng Giêng” như ngày nay.
Ngày đầu tiên của tháng Giêng cũng chính là thời khắc khởi đầu năm mới theo Âm lịch, được gọi là Tết Nguyên đán. Trong đó, “Nguyên” mang nghĩa thứ nhất, ban đầu; “đán” là buổi sớm. Tên gọi này phản ánh rõ quan niệm coi trọng sự khởi đầu của người Việt từ bao đời.
Trong cuốn "Cơ sở văn hóa Việt Nam" của Giáo sư Trần Ngọc Thêm có nhắc đến tháng Giêng. Theo đó, người Việt đặc biệt coi trọng yếu tố khởi đầu. Đó không chỉ ngày đầu năm mà cả tháng đầu năm cũng mang ý nghĩa quyết định, ảnh hưởng đến tâm thế và vận trình của cả năm sau đó. Chính vì vậy, tháng Giêng được dành cho các hoạt động lễ nghi, cầu phúc, cầu may.
Đây cũng là tháng có sự kiện quan trọng nhất trong năm như Tết Nguyên đán, đồng thời cũng là thời điểm diễn ra nhiều lễ hội dân gian nhất, từ hội đền, hội chùa đến hội làng trên khắp các vùng miền.
Ngoài ra, một trong những sự kiện quan trọng nhất của tháng Giêng là Tết Nguyên Tiêu hay còn gọi là Rằm tháng Giêng, Tết Thượng Nguyên. Đây được xem là ngày rằm lớn nhất và linh thiêng nhất trong năm.
Dân gian có câu: “Cúng quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng”, cho thấy vị trí đặc biệt của ngày này trong đời sống tâm linh. Người xưa tin rằng đây là thời điểm âm dương hòa hợp, trời đất giao hòa, mọi lời cầu nguyện nếu thành tâm sẽ dễ được chứng giám.
Người Việt còn coi Rằm tháng Giêng là “Tết muộn”. Với những gia đình khá giả, đây là dịp tiếp tục không khí vui xuân, thưởng hoa mai, hoa đào nở muộn. Đồng thời, những gia đình có tang sự hoặc người đau yếu không thể đón Tết trọn vẹn cũng coi đây là dịp “ăn Tết bù”, để khép lại năm cũ một cách trọn vẹn hơn.
Dưới góc độ nông nghiệp, tháng Giêng mang ý nghĩa mở đầu cho một vụ gieo trồng mới. Trước khi bước vào mùa sản xuất, người dân thường làm lễ cúng cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, xuất phát từ niềm tin “đầu xuôi thì đuôi lọt”.
