Vị bác sĩ là Thị trưởng đầu tiên của TP Hà Nội năm 33 tuổi do Bác Hồ lựa chọn, được đặt tên cho một tuyến đường cửa ngõ Thủ đô

Tấm gương nhân ái, tận tụy và yêu nước

Bác sĩ Trần Duy Hưng, sinh ngày 16/1/1912 tại xã Xuân Phương, Từ Liêm, Hà Nội, đã từng là hình mẫu của sự thông minh và lòng cống hiến ngay từ khi còn trẻ. Vượt qua những khó khăn của thời đại, ông đã hoàn thành nền tảng học vấn ấn tượng và chính thức trở thành bác sĩ vào năm 30 tuổi. Cùng với em gái, ông đã mở một bệnh viện tư nhân tại phố Bông Nhuộm, Hà Nội, với mục đích chữa bệnh và giúp đỡ những người cần sự chăm sóc y tế, nhất là những người nghèo khổ và bất hạnh.

Không chỉ được biết đến với kiến thức chuyên môn sâu rộng, bác sĩ Trần Duy Hưng còn được đồng nghiệp và nhân dân yêu mến bởi lòng nhân ái và sự tận tụy không ngừng. Ông đã không ngại ngần giúp đỡ mọi người, từ những bệnh nhân nghèo cho đến các cán bộ Việt Minh trong bối cảnh đầy khó khăn và nguy hiểm của thời kỳ kháng chiến.

Ảnh chân dung Bác sĩ Trần Duy Hưng. Ảnh: Tư liệu

Bác sĩ Trần Duy Hưng còn được nhớ đến với phong cách giáo dục gia đình đặc biệt. Ông không bao giờ áp dụng bạo lực trong gia đình mà luôn là tấm gương sáng cho con cái noi theo. Người con trai thứ của ông, ông Trần Tiến Đức, kể lại rằng: “Qua nếp sống hàng ngày ông đối xử với bà, với mẹ tôi, với các cô các chú họ hàng trong nhà thì thấy rằng ông bao giờ cũng rất chân tình, rất có trên có dưới, rất quý trọng những mối quan hệ họ hàng”.

Bên cạnh đó, bà Nhữ Thị Tý, vợ của bác sĩ Trần Duy Hưng, cũng là một hình mẫu của người phụ nữ trí thức, giữ gìn và lo lắng cho gia đình cũng như tham gia vào việc kinh doanh gia đình. Theo mô tả, bà là một người yêu thích uống cà phê. Ngay cả khi ở trong khu vực chiến sự ở Việt Bắc, bà vẫn giữ thói quen này.

Bác sĩ Trần Duy Hưng (người đứng trên xe) trong đoàn quân tiến vào tiếp quản Thủ đô ngày 10/10/1954. Ảnh: Hội Nghệ sỹ Nhiếp ảnh Việt Nam/Đào Trình

“Đầu kháng chiến chống Pháp, khi gia đình tôi tản cư về mạn Bắc Giang, mẹ tôi buôn bán gây quỹ cho tổ chức. Mẹ tôi là tấm gương về sự hy sinh cho chồng, cho con. Lấy chồng, thì chạy ngang chạy dọc buôn bán để nuôi chồng, nuôi con, chăm lo cho gia đình nhà chồng. Mẹ tôi cùng chia sẻ với cha tôi những gian khổ, khó khăn của những năm sống trong rừng sâu ATK, rồi những năm kháng chiến chống Mỹ”, ông Trần Tiến Đức nhớ lại.

Bác sĩ Trần Duy Hưng cùng gia đình cũng thể hiện tình yêu quê hương và lòng trung thành với cách mạng qua những hành động cụ thể. Ông đã tự nguyện trở thành điểm kết nối bí mật cho Đảng trong giai đoạn khó khăn trước Cách mạng tháng Tám, minh chứng cho sự dấn thân và cam kết không ngừng với mục tiêu giải phóng dân tộc.

Chủ tịch đầu tiên của TP Hà Nội năm 33 tuổi

Vào ngày quốc khánh 2/9/1945, một sự kiện trọng đại đã diễn ra không chỉ cho đất nước mà còn cho cuộc đời bác sĩ Trần Duy Hưng. Ngay sau lễ kỷ niệm, Bác Hồ đã tìm đến tư gia của bác sĩ Trần Duy Hưng, khi đó mới 33 tuổi, và đề nghị ông đảm nhận vị trí Thị trưởng Thành phố Hà Nội. Đây là một vinh dự lớn nhưng cũng là trách nhiệm nặng nề mà ông Trần Duy Hưng đã được Bác tin tưởng giao phó.

Trong sự bất ngờ trước đề nghị này, bác sĩ Trần Duy Hưng đã biểu lộ sự khiêm tốn và lòng tôn trọng sâu sắc đối với vị lãnh tụ kính yêu: "Thưa Cụ, chức Chủ tịch xin Cụ chọn người khác xứng đáng hơn, tôi không quen làm...". Đáp lại, Bác Hồ đã khích lệ ông bằng những lời đầy ý nghĩa: "Tôi có quen việc làm Chủ tịch nước đâu, chúng ta cứ làm rồi sẽ quen”.

Bác sĩ Trần Duy Hưng (bìa trái) tháp tùng Chủ tịch Hồ Chí Minh đón tiếp đồng bào Thủ đô (10/1954). Ảnh: Tư liệu

Trong giai đoạn đất nước mới giành được độc lập, đối mặt với không ít khó khăn, Bác Hồ đã nhận ra sự sáng suốt và phẩm chất đích thực của bác sĩ Trần Duy Hưng khi giao cho ông trọng trách lãnh đạo Thủ đô. Bác Hồ đã thấy trong con người ông là một nhân cách cao quý, một tấm lòng chân thành dành cho dân và cho đất nước.

Khi một số ý kiến đề xuất chuyển ông sang làm việc ở Bộ Ngoại giao, Bác Hồ đã kiên quyết cho rằng, cho đến khi đất nước chưa hoàn toàn thống nhất, bác sĩ Trần Duy Hưng vẫn phải tiếp tục đảm nhận vai trò Chủ tịch thành phố Hà Nội.

Bác sĩ Trần Duy Hưng (bên trái) cùng Thiếu tướng Vương Thừa Vũ duyệt binh tại sân vận động Hà Nội dưới chân cột cờ. Ảnh: Tư liệu

Bác sĩ Trần Duy Hưng đã có nhiều khoảnh khắc đáng nhớ trong suốt thời gian lãnh đạo, trong đó có việc tháp tùng Chủ tịch Hồ Chí Minh đón tiếp đồng bào Thủ đô vào tháng 10/1954 và duyệt binh cùng Thiếu tướng Vương Thừa Vũ tại sân vận động Hà Nội. Trong một đêm Giao thừa năm 1946, bác sĩ Trần Duy Hưng cùng Bác Hồ đã thăm xóm thợ nghèo. Sự xúc động của người phụ nữ nghèo đã làm Bác Hồ phải nói: "Bác không đến thăm những người như cô chú thì đến thăm ai".

Những nỗ lực không mệt mỏi của bác sĩ Trần Duy Hưng trong việc lãnh đạo và phát triển Hà Nội đã ghi dấu ấn sâu đậm trong lịch sử. Ông đã trực tiếp tham gia xây dựng và phát triển Thủ đô, không chỉ với trí tuệ mà cả bằng sức lực của mình. Những thành tựu đáng kể nhất của ông khi đảm nhận vị trí Chủ tịch Ủy ban hành chính Hà Nội bao gồm việc thống nhất các tầng lớp nhân dân dưới lá cờ của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, cải thiện đời sống người dân đói và triển khai các chương trình củng cố chính quyền mới.

Suốt trong thời gian làm Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội, ông Trần Duy Hưng luôn tích cực tham gia xây dựng Thủ đô, không chỉ bằng lao động trí óc mà cả lao động chân tay ông cũng không ngần ngại. Ảnh: Tư liệu

Bác sĩ Trần Duy Hưng ra đi vào mùa thu năm 1988. Từ tháng 1/1999, Thủ đô Hà Nội đã đặt tên một con đường theo tên ông.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã viết về ông: “Một con người của nhân dân, vì nhân dân; là một trí thức để lại tấm gương sáng cho các thế hệ trí thức cả hôm nay và mai sau học tập, noi theo”.

Theo GS.TS Sử học Đinh Xuân Lâm, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, trong hoàn cảnh đất nước đang đối mặt với nhiều khó khăn, Bác Hồ đã nhìn thấy trong bác sĩ Trần Duy Hưng một nhân cách, một tấm lòng bất khuất với sứ mệnh dân tộc. Bác Hồ đã đúng khi chọn ông để đảm nhận vai trò lãnh đạo Thủ đô, gánh vác những trách nhiệm của cách mạng.

Những đóng góp này đã để lại một di sản vững chắc, không chỉ trong lịch sử Hà Nội mà còn trong lòng nhân dân Việt Nam, và bác sĩ Trần Duy Hưng mãi là tấm gương sáng cho thế hệ hậu sinh noi theo.

*Tham khảo/Ảnh: Báo Đại Đoàn Kết, Báo Điện tử Chính phủ, Tạp chí Mặt trận, Truyền hình Quốc hội Việt Nam/Tư liệu gia đình,...