NSND hiếm hoi của Việt Nam được phong hàm Giáo sư: Từng giữ tới chức Thứ trưởng, vợ là Anh hùng lao động, con trai là nhạc sĩ tài ba lừng danh làng nhạc Việt
(Thị trường tài chính) - Sự nghiệp của người NSND này gắn liền với những cột mốc lịch sử, tiếng hát của ông vang vọng từ chiến trường đến các chương trình phát thanh.
Giọng ca huyền thoại của âm nhạc Việt Nam
Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Trung Kiên sinh năm 1938 tại Thái Bình. Ông là một trong những giọng ca huyền thoại của nền âm nhạc Việt Nam. Sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng, ông mất cha từ khi còn rất nhỏ. Cha ông, nhà cách mạng Nguyễn Danh Đới, hy sinh khi ông mới tập nói, để lại mẹ ông gánh vác cả gia đình trong hoàn cảnh khó khăn. Dù sớm bộc lộ tài năng ca hát, con đường âm nhạc của ông không hề bằng phẳng, bởi quan niệm thời bấy giờ vẫn xem ca hát là một thú vui hơn là một nghề nghiệp nghiêm túc. Tuy nhiên, đam mê đã thôi thúc ông theo đuổi con đường này.
Ông khởi đầu từ phong trào ca hát quần chúng rồi thi đỗ vào Trường Âm nhạc Việt Nam (nay là Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam). Ban đầu, mẹ ông phản đối quyết định theo đuổi nghệ thuật, nhưng nhờ sự động viên của Tổng Bí thư Trường Chinh, bà đã đồng ý để ông tiếp tục con đường ca hát.
NSND Trung Kiên ba lần sang Liên Xô học tập. Lần đầu tiên là vào những năm đại học (1960–1962), sau đó học bậc cao học (1970) và cuối cùng là tại trường Đảng. Trong thời gian này, ông đã xin phép nhạc sĩ Raimonds Pauls phổ thơ của nhà thơ Andrey Voznesensky và Việt hóa thành công ca khúc “Triệu đóa hồng”, bài hát sau này gắn liền với tên tuổi ca sĩ Ái Vân. Khi trở về nước, ông không chỉ tỏa sáng trên sân khấu mà còn góp phần đặt nền móng cho sự phát triển của nền âm nhạc Việt Nam.
Sự nghiệp của NSND Trung Kiên gắn liền với những cột mốc lịch sử. Tiếng hát của ông vang vọng từ chiến trường đến các chương trình phát thanh của Đài Tiếng nói Việt Nam - nơi ông cùng đồng nghiệp thu âm liên tục để kịp thời phục vụ cuộc kháng chiến. Trong chiến dịch "Điện Biên Phủ trên không" và những ngày tháng đấu tranh cuối cùng, mỗi ca khúc đều trở thành lời động viên tinh thần cho quân dân cả nước. Đặc biệt, vào đêm 30/4/1975 lịch sử, ông đã thu âm bài “Đất nước trọn niềm vui” của nhạc sĩ Hoàng Hà chỉ trong một lần duy nhất, với cảm xúc vỡ òa của thời khắc đất nước thống nhất.
Sở hữu chất giọng nam cao hiếm có, NSND Trung Kiên để lại dấu ấn sâu đậm qua hàng loạt ca khúc bất hủ như “Đất nước trọn niềm vui”, “Cô lái tàu”, “Tình ca”, “Gặp nhau trên đỉnh Trường Sơn”, “Chào sông Mã anh hùng”, “Bài ca Trường Sơn”... Ông cũng là ca sĩ Việt Nam đầu tiên trình diễn năm bản Romance của nhạc sĩ Đặng Hữu Phúc vào năm 1978. Bên cạnh biểu diễn, ông còn đóng góp quan trọng trong lĩnh vực dịch thuật âm nhạc, đặt lời Việt cho hơn 300 ca khúc Nga.
Sau khi rời xa sân khấu, NSND Trung Kiên tiếp tục cống hiến cho nền âm nhạc nước nhà trong vai trò giảng dạy và quản lý. Ông là người thầy đáng kính của nhiều giọng ca nổi tiếng, góp phần đào tạo nên thế hệ nghệ sĩ tài năng như NSND Quốc Hưng, NSND Thu Hiền, Quang Thọ, NSND Lê Dung, NSƯT Đăng Dương, Bích Hồng, Lan Anh, ca sĩ Trọng Tấn, Tân Nhàn, Phương Nga…
Không chỉ khẳng định dấu ấn trong nghệ thuật, NSND Trung Kiên còn đảm nhiệm nhiều trọng trách quan trọng. Ông từng giữ chức Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Giám đốc Nhà hát Nhạc Vũ Kịch Việt Nam, đồng thời là một trong số ít nghệ sĩ trong lĩnh vực âm nhạc được phong hàm Giáo sư.
Với những đóng góp to lớn cho nền văn hóa – nghệ thuật nước nhà, NSND Trung Kiên đã được trao tặng nhiều danh hiệu cao quý. Ông được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú năm 1984, NSND năm 2001 và vinh dự nhận Huân chương Lao động hạng Nhì, Huân chương Độc lập hạng Ba… Những thành tựu ấy không chỉ ghi dấu tài năng mà còn khẳng định trọn vẹn sự cống hiến của ông đối với nền nghệ thuật Việt Nam.
Nên duyên cùng hai người vợ tài hoa
NSND Trung Kiên kết hôn với người vợ đầu là nghệ sĩ Thanh Nga. Hai người gặp nhau khi ông là thành viên ban nhạc đồng ca Rạng Đông, còn bà hoạt động trong ban nhạc Tuổi Xanh. Khi hai ban nhạc sáp nhập thành ban đồng ca của Thành Đoàn Thanh niên Hà Nội, họ có cơ hội gần gũi và gắn bó, từ đó nên duyên vợ chồng. Họ kết hôn và có một con trai là nhạc sĩ Quốc Trung.
Ngay từ nhỏ, Quốc Trung đã là "học trò đặc biệt" của chính cha mình. NSND Trung Kiên sớm định hướng con trai theo đuổi con đường âm nhạc, bất chấp những khó khăn thời bao cấp. Khi cuộc sống còn chật vật, ông vẫn quyết tâm mua cho con một chiếc piano để tập đàn, dù khi ấy "ăn chưa đủ no, mặc chưa đủ ấm".
Không chỉ nghiêm khắc trên bục giảng, ông còn khắt khe với con hơn cả học trò. Nhiều người không hiểu vì sao ông thường phạt Quốc Trung mỗi khi cậu đánh nhau với bạn hay kiên quyết cấm con chạy xe máy đi chơi. Nhưng thực tế, đó là cách ông bảo vệ đôi tay tài hoa của con trai, bởi chỉ một chấn thương cũng có thể đặt dấu chấm hết cho giấc mơ nghệ sĩ.
Dù mong muốn con theo đuổi âm nhạc cổ điển, ông vẫn tôn trọng sở thích cá nhân khi Quốc Trung bày tỏ đam mê với nhạc nhẹ và nhạc hiện đại. Không chỉ là một người cha, ông còn là người đồng hành của con trong suốt hành trình âm nhạc. Ngay cả khi Quốc Trung và Thanh Lam chia tay, ông vẫn dành nhiều thời gian chăm sóc các cháu nội.
Năm 2000, nghệ sĩ Thanh Nga qua đời sau bảy năm chống chọi với bệnh ung thư. NSND Trung Kiên trải qua giai đoạn chông chênh nhưng vẫn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ với vai trò Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Trong những năm tháng vợ lâm bệnh, ông vừa gánh vác trọng trách công tác, vừa tận tụy chăm sóc vợ và cháu nội, chưa từng một lời than thở. Nhờ sự yêu thương và động viên của chồng, nghệ sĩ Thanh Nga đã có những năm cuối đời bình yên.
Sau khi vợ mất, ông tìm được sự đồng điệu bên NSND Trần Bạch Thu Hà – một người phụ nữ tài hoa và tận tâm. Bà là con gái của NSND Thái Thị Liên, cháu nhà cách mạng Trần Ngọc Danh (em trai Tổng Bí thư Trần Phú), đồng thời là chị gái của nghệ sĩ dương cầm danh tiếng Đặng Thái Sơn. Không chỉ có sự nghiệp rực rỡ với danh hiệu Giáo sư âm nhạc học, Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới, bà còn từng giữ chức Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.
Dù đến với nhau khi tuổi không còn trẻ, họ vẫn tìm được sự hòa hợp, gắn kết không chỉ trong nghệ thuật mà còn trong cuộc sống. Bà không chỉ là một người nghệ sĩ thành công mà còn là người phụ nữ của gia đình, tận tình chăm sóc con cháu. Những năm tháng bên nhau, bà dạy các cháu đàn, kèm cặp việc học, bảo ban nghiêm khắc và dành nhiều tình yêu thương cho thế hệ sau.
Sự tận tụy ấy khiến NSND Trung Kiên luôn trân trọng và biết ơn. Ông thấu hiểu những thiệt thòi bà đã chấp nhận khi đến với mình và luôn xem đó là minh chứng cho một tình yêu bền chặt.
Nhìn vào ba thế hệ gia đình NSND Trung Kiên, có thể thấy dòng chảy mạnh mẽ của truyền thống nghệ thuật. Ông đã truyền lửa đam mê âm nhạc cho Quốc Trung, để rồi Quốc Trung tiếp tục lan tỏa ngọn lửa ấy đến các con. Hiện tại, Đăng Quang thể hiện tài năng trên phím đàn piano, trong khi Thiện Thanh theo đuổi sự nghiệp giảng dạy thanh nhạc, tiếp nối di sản nghệ thuật của gia đình.
