NSND duy nhất Việt Nam có tên trong Từ điển Bách khoa Quân sự, sở hữu 'giọng hát hay hơn cả tiếng chim hót', được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp quý mến
(Thị trường tài chính) - Với những đóng góp to lớn cho âm nhạc nghệ thuật nước nhà, bà nhiều lần vinh dự nhận được hàng loạt các giải thưởng cao quý.
Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Tường Vi là một trong những giọng ca tiêu biểu của dòng nhạc cách mạng Việt Nam. Dù không sinh ra trong gia đình nghệ thuật, bà sớm bộc lộ năng khiếu âm nhạc. Những năm 1950-1951, bộ đội thường tổ chức sinh hoạt văn nghệ tại sân nhà bà ngoại, giúp Tường Vi thuộc lòng nhiều ca khúc cách mạng và nhạc trữ tình của nhạc sĩ Văn Cao.
Cuộc đời bà gắn liền với những biến cố lịch sử. Khi Pháp dội bom, bà ngoại mất vì trúng đạn, khiến Tường Vi quyết tâm nhập ngũ khi chỉ vừa tròn 16 tuổi, trở thành y tá tại Viện Quân y 108. Trong thời gian chăm sóc thương binh, bà thường cầm đàn guitar hát cho họ nghe, nhờ đó được điều sang Đoàn Ca Múa Tổng cục Chính trị, mở ra con đường hoạt động chuyên nghiệp.
Bà là một trong những nghệ sĩ đầu tiên hát phục vụ thương binh, giúp họ quên đi nỗi đau chiến tranh. Thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, NSND Tường Vi tiếp tục cống hiến tại Đoàn Văn công Tổng cục Chính trị. Nhờ những lần biểu diễn cho quân đội, bà vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp quý mến. Khi đến thăm nhà Đại tướng, bà thường được ông đề nghị đệm đàn và hát.
Cả cuộc đời gắn bó với quân đội, bà trở thành nghệ sĩ duy nhất có tên trong Từ điển Bách khoa Quân sự Việt Nam (1996). NSND Tường Vi không chỉ là một giọng ca cách mạng xuất sắc mà còn là một nhạc sĩ tài năng. Bà sáng tác hơn 50 ca khúc, trong đó có "Phi đội ta xuất kích", "Quê hương anh là biển cả", "Em lắng nghe tiếng đời", "Trái tim ơi đừng buồn"...
Với những cống hiến to lớn, bà đã được trao tặng nhiều danh hiệu cao quý như Huân chương Quân công hạng Ba, Huân chương Lao động hạng Ba, Huân chương Chiến công hạng Nhì, Huân chương Kháng chiến hạng Nhất… Bà còn đoạt nhiều giải thưởng quốc tế như Huy chương Vàng tại Liên hoan Giọng hát hay toàn quốc (1962), Liên hoan ca nhạc quốc tế Sofia (1968), Liên hoan nhạc quốc tế Berlin (1969)…
NSND Tường Vi ghi dấu ấn sâu đậm với những ca khúc cách mạng như "Cô gái vót chông", "Tiếng đàn Ta Lư", "Bóng cây Kơ-nia", "Người lái đò trên sông Pô Cô", "Tháng Ba Tây Nguyên", "Suối Lê Nin", "Hoa Pơ Lang"… Hai ca khúc "Cô gái vót chông" và "Tiếng đàn Ta Lư" trở thành những bài hát thành công nhất trong sự nghiệp của bà. Trong "Cô gái vót chông", bà sáng tạo thêm đoạn staccato giả tiếng chim hót, trở thành dấu ấn riêng mang thương hiện Tường Vi.
Không chỉ tỏa sáng trên sân khấu trong nước, bà còn biểu diễn tại nhiều quốc gia như Liên Xô, Ba Lan, Chile, Cuba, Lào… Bên cạnh sự nghiệp biểu diễn, NSND Tường Vi còn giảng dạy tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, góp phần đào tạo nhiều nghệ sĩ nổi tiếng như Đồng Quang Vinh, Giáng Son, Khánh Thi… Bà cũng giữ vai trò Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhạc sĩ Việt Nam (1962–1982) và Ủy viên Ban chấp hành Trung ương Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Việt Nam (1962–1982).
Với những đóng góp to lớn, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú năm 1984 và Nghệ sĩ Nhân dân năm 1993. Cuộc đời nghệ thuật của NSND Tường Vi là một hành trình đầy vinh quang, để lại di sản âm nhạc giá trị cho nền nghệ thuật Việt Nam.
Không chỉ là một tài năng xuất chúng trong nghệ thuật, NSND Tường Vi còn có một tấm lòng bao dung hiếm thấy. Năm 1992, bà đứng ra lo liệu mọi thủ tục để thành lập Trung tâm Nghệ thuật Tình thương Bồi dưỡng tài năng trẻ trực thuộc Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam tại Hà Nội, sau đó mở rộng đến Đà Nẵng và Quảng Nam. Bà cùng các nhạc sĩ, nghệ sĩ, giáo viên tâm huyết và các nhà hảo tâm trong và ngoài nước nhận nuôi, đào tạo các em có hoàn cảnh khó khăn, khuyết tật nhưng có năng khiếu, giúp các em phát triển tài năng nghệ thuật và học thêm ngoại ngữ.
Bằng đồng lương hưu ít ỏi cùng sự chung tay của bạn bè nghệ sĩ và các nhà hảo tâm, bà mang nghệ thuật đến với những người kém may mắn. Không quản ngại khó khăn, bà lặn lội đến từng làng trẻ mồ côi, từng trường khuyết tật, từng gia đình cựu chiến binh, giáo viên khó khăn để tìm kiếm những em nhỏ có năng khiếu đưa vào trung tâm đào tạo. Mỗi khóa học có từ 50 đến gần 100 em theo học, được nuôi dưỡng trong môi trường tràn ngập tình thương và nghệ thuật.
Ngày 12/5/2025, NSND Tường Vy qua đời ở tuổi 87 sau thời gian mắc bệnh nặng.
