NSND duy nhất được mệnh danh là 'vua xiếc Việt': Nổi danh khắp thế giới, 4 lần suýt mất mạng vì 'bạn diễn'
(Thị trường tài chính) - Anh từng bị trăn tấn công ngay trên sân khấu, máu chảy khắp người nhưng vẫn trở lại biểu diễn sau khi ký giấy tự chịu trách nhiệm.
NSND Tống Toàn Thắng, sinh năm 1967, hiện là Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam, được biết đến là nghệ sĩ Việt Nam đầu tiên biểu diễn xiếc với trăn trên sân khấu, qua hình tượng “Thạch Sanh đánh chằn tinh”. Những màn trình diễn của anh không chỉ chinh phục khán giả trong nước mà còn tạo tiếng vang quốc tế.
Màn trình diễn mở ra thời kỳ hoàng kim của xiếc Việt
Sinh ra là cậu bé nhút nhát và thể lực yếu, Tống Toàn Thắng bước chân vào Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc từ năm 12 tuổi, sau khi cân nhắc giữa 2 hướng học nghệ thuật xiếc và mỹ thuật. Quyết định chọn xiếc giúp anh rèn luyện bản thân và theo đuổi đam mê bền bỉ. Nhiều năm khổ luyện, anh đổ mồ hôi, nước mắt và cả máu để khẳng định mình trên sân khấu. Năm 1983, sau khi tốt nghiệp Trường Trung học Xiếc Việt Nam, anh gia nhập Liên đoàn Xiếc Việt Nam và gắn bó cho đến nay.
Năm 1986, khi ngành xiếc Việt Nam trải qua giai đoạn khó khăn, Tống Toàn Thắng tình cờ thấy một bức ảnh cô gái biểu diễn cùng trăn trên tạp chí Nga. Hình ảnh ấy kích thích anh nghiên cứu và luyện tập với trăn, chuẩn bị cho ngày thành lập rạp Xiếc Trung ương năm 1991.
Tháng 12/1991, tiết mục “Thạch Sanh đánh chằn tinh, giải cứu công chúa” ra mắt lần đầu, tạo ấn tượng mạnh với khán giả: Người đàn ông vạm vỡ quấn quanh người 2 con trăn nặng hơn 90kg, có lúc di chuyển nhẹ nhàng, lúc kịch tính nghẹt thở. Đây là lần đầu tiên trăn xuất hiện trên sân khấu xiếc Việt Nam.
Hình ảnh “hoàng tử trăn” Tống Toàn Thắng nhanh chóng lan tỏa, xuất hiện trên các poster quảng bá ở Hà Nội và nhiều tỉnh thành, trở thành biểu tượng nghệ thuật xiếc Việt Nam. Năm 1992, anh giành giải “Khán giả yêu thích nhất” và “Tiết mục đặc biệt nhất” tại Liên hoan Xiếc quốc tế ở Vũ Hán (Trung Quốc), mở ra cơ hội lưu diễn quốc tế.
Anh từng biểu diễn tại Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan, Mỹ và các nước ASEAN, với những biệt danh như Hoàng tử trăn (Mỹ), Người đàn ông rắn (Thụy Điển), Vua rắn (Trung Quốc), Tazan (Thái Lan), đồng thời được khán giả trong nước gọi là “ông vua xiếc Việt”.
4 lần suýt mất mạng và những màn trình diễn mạo hiểm
Ánh hào quang đi kèm những rủi ro. Trong 45 năm sự nghiệp, Tống Toàn Thắng từng 4 lần suýt mất mạng do trăn siết, cắn. Năm 1996 tại Thái Lan, anh bị trăn tấn công ngay trên sân khấu, máu chảy khắp người nhưng vẫn trở lại biểu diễn sau khi ký giấy tự chịu trách nhiệm.
Anh kể lại: “Tôi chỉ nhớ mình gần chết. Tôi nghĩ chỉ chịu được 10 giây, khi đếm đến 7, con trăn nhả tôi ra. Tôi gục xuống sau khi rèm sân khấu buông và tỉnh dậy trong bệnh viện. Khi tiếp nước xong, tôi băng vết thương và quay lại sân khấu. Khán giả hò hét, phấn khích, gọi tôi là người hùng. Đó là kỷ niệm đau đớn nhưng đầy tự hào”.
NSND Tống Toàn Thắng luôn hiểu rõ bạn diễn của mình và biết cách khai thác bản năng tự nhiên của trăn để tạo ra những màn trình diễn độc đáo, có một không hai. Trong một số tiết mục mạo hiểm, trăn từng lao lên mạnh đến mức miệng há rộng, có thể đớp trọn khuôn mặt anh. Nhiều người cho rằng anh “điên” hoặc “không bình thường”, nhưng mọi động tác đều nằm trong tính toán cẩn trọng, đồng thời trở thành thương hiệu riêng của ông vua xiếc Việt.
Tinh thần kiên định với nghề xiếc của anh bắt nguồn từ tình yêu với nghề, với khán giả và với bạn diễn đặc biệt, kết hợp tinh thần không bao giờ bỏ cuộc. Nghề xiếc đòi hỏi toàn bộ sức lực, chịu đựng đau đớn khi luyện tập và ngã. Qua thời gian, NSND Tống Toàn Thắng mắc các bệnh nghề nghiệp phổ biến, bao gồm thoái hóa khớp gối và khớp tay, khiến anh nhiều lần đau đến mức phải bò vào nhà vệ sinh, nhưng khán giả không hề biết.
Khi còn trẻ, anh phải thường xuyên đi biểu diễn nước ngoài, bỏ lỡ nhiều thời gian ở bên gia đình. Khi bố qua đời, anh cũng không thể ở nhà, và ngay cả khi con mới 6 tháng tuổi, anh vẫn phải sang nước ngoài 1 năm với nỗi lo con không nhận ra mặt bố.
Suốt sự nghiệp, anh hợp tác với hơn 20 bạn diễn trăn. Một số con trăn sống với anh hơn 10 năm, một số gây ra những tai nạn suýt chết, để lại trên cơ thể anh vết sẹo dài. Những vết sẹo này được hóa trang khi biểu diễn, nhưng sự ra đi của từng con khiến anh cảm thấy mất mát như mất đi người thân.
Nghề xiếc phục vụ cũng đem đến nhiều thiệt thòi. Những ngày nghỉ, người khác được đi chơi, còn các nghệ sĩ vẫn phải biểu diễn. Bù lại, họ có cơ hội chu du khắp thế giới, trải nghiệm mà tiền không thể mua được. Những trải nghiệm quốc tế giúp anh tích lũy kinh nghiệm quý giá và phát triển đường hướng riêng cho xiếc Việt.
Anh tâm niệm, xiếc Việt chinh phục khán giả không chỉ nhờ kỹ thuật mà còn bởi bản sắc văn hóa truyền thống, tạo nên sự khác biệt rõ rệt trên bản đồ thế giới.
Năm 2018, khi Liên minh châu Á vì động vật (AFA) đề nghị cấm sử dụng động vật hoang dã trong xiếc, anh nhận thấy mình may mắn khi đã trải qua thời kỳ hoàng kim bên những “người bạn” đặc biệt.
Nhờ những màn diễn độc đáo và cống hiến cho nghệ thuật xiếc, Tống Toàn Thắng được phong Nghệ sĩ Ưu tú năm 2012 và là một trong hai nghệ sĩ xiếc Việt Nam đầu tiên nhận danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân năm 2019.
Trên cương vị quản lý và đạo diễn, anh từng giữ vai trò Trưởng đoàn, Phó Giám đốc và từ đầu năm 2023 là Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam. Anh đưa nhiều chất liệu lịch sử, âm nhạc dân tộc lên sân khấu, qua các vở: “Sống mãi Điện Biên”, “Ký ức Trường Sơn”, “10 cô gái Ngã ba Đồng Lộc”, “Huyền thoại mẹ”…
Năm 2025, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch trao bằng khen cho NSND Tống Toàn Thắng vì thành tích xuất sắc trong phong trào thi đua yêu nước giai đoạn 2021-2025.
