Nhà thờ đá hơn 140 năm tuổi của Thủ đô do người Pháp xây dựng trên đất chùa cổ, từng phải bán 16.000 vé số để có tiền hoàn thiện
(Thị trường tài chính) - Đến nay, nhà thờ này vẫn được xem là công trình biểu tượng của Thủ đô Hà Nội.
Nhắc tới những công trình kiến trúc mang tính biểu tượng của Hà Nội chắc chắn phải gọi tên Nhà thờ Lớn hay còn có tên là Nhà thờ Saint Joseph. Đây không chỉ là trung tâm sinh hoạt tôn giáo quan trọng của cộng đồng Công giáo Thủ đô mà còn là một trong những công trình kiến trúc tiêu biểu, còn bảo tồn tương đối nguyên vẹn từ thời kỳ Pháp thuộc.
Theo các tư liệu lịch sử, năm 1884, Giám mục Puginier đã đề xuất xây dựng một nhà thờ lớn bằng đá, có quy mô và kết cấu kiên cố, đặt tại khu vực Nhà Chung ngày nay, trên nền đất chùa Báo Thiên.
Để huy động nguồn kinh phí xây dựng, chính quyền Pháp khi đó cho phép tổ chức phát hành vé số mệnh giá 1 đồng Đông Dương. Đợt phát hành đầu tiên gồm 10.000 vé, được Đô đốc Courbet phê duyệt; đợt thứ hai gồm 6.000 vé, tổ chức ngày 14/8/1886 với sự cho phép của Paul Bert. Sau ba năm thi công, đến năm 1887, công trình hoàn thành và chính thức mang tên Nhà thờ Saint Joseph, người dân quen gọi là Nhà thờ Lớn Hà Nội.
Về tổng thể, Nhà thờ Lớn được xây dựng theo phong cách Gothic trung cổ, lấy cảm hứng từ Nhà thờ Notre Dame de Paris. Công trình có chiều dài 64,5m, chiều rộng 20,5m, mặt tiền nổi bật với hai tháp chuông hình vuông cao 31,5m và chiếc đồng hồ lớn đặt ở vị trí trung tâm, tạo nên dáng vẻ uy nghiêm, cổ kính.
Nhà thờ do chính Giám mục Puginier thiết kế và trực tiếp chỉ đạo thi công. Bên trong công trình, hệ thống cửa chính và cửa phụ được bố trí hài hòa, kết hợp với các ô cửa kính màu mô tả các tích Thánh, tạo nên nguồn ánh sáng tự nhiên dịu nhẹ, góp phần tăng tính linh thiêng cho không gian nội thất.
Tuy mô phỏng kiến trúc châu Âu, nhà thờ vẫn mang dấu ấn bản địa thông qua các chi tiết trang trí và cách xử lý không gian. Vật liệu xây dựng chủ yếu là gạch đất nung, tường trát bằng giấy bồi, loại vật liệu quen thuộc trong xây dựng truyền thống tại Việt Nam. Các yếu tố Gothic được thể hiện ở hệ mái vòm cao, các cửa cuốn nhọn vươn lên, song mức độ trang trí không cầu kỳ như những nhà thờ lớn tại châu Âu.
Khu cung thánh được trang trí theo phong cách nghệ thuật truyền thống, với các hoa văn gỗ chạm khắc tinh xảo. Nổi bật tại gian chính là tượng Thánh Giuse bằng đất nung, cao hơn 2m, tạo điểm nhấn thị giác và tôn giáo cho toàn bộ không gian thờ tự.
Một trong những hạng mục đáng chú ý của Nhà thờ Lớn là hệ thống chuông gồm bốn quả chuông nhỏ và một quả chuông lớn, trị giá khoảng 20.000 franc Pháp vào thời điểm xây dựng. Hệ thống chuông này được kết nối với chiếc đồng hồ lớn trên mặt tiền, vừa có chức năng báo giờ, vừa phục vụ nghi thức tôn giáo.
Phía trước nhà thờ là quảng trường nhỏ với tượng Đức Mẹ bằng kim loại, xung quanh được bố trí lối đi, bồn hoa và khu vực kiệu. Phía sau công trình là hang đá, tạo nên một quần thể kiến trúc cảnh quan hài hòa giữa tôn giáo và không gian đô thị.
Trải qua hơn một thế kỷ, Nhà thờ Lớn Hà Nội vẫn giữ vai trò là một công trình kiến trúc - văn hóa tiêu biểu, phản ánh rõ nét giai đoạn lịch sử giao thoa Đông - Tây. Trong dòng chảy hiện đại hóa của Thủ đô, công trình này tiếp tục là điểm nhấn không thể thay thế, vừa mang giá trị tôn giáo, vừa là chứng nhân lịch sử của Hà Nội.
Bài viết tham khảo thông tin từ:
- Nhà thờ Lớn – Công trình xây dựng đầu tiên của Pháp ở Hà Nội thời thuộc địa - Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I
- Nhà thờ lớn Hà Nội - Thùy Linh/Bảo tàng Lịch sử Quốc gia
