Nhà cải cách của giáo dục đại học Việt Nam qua đời
(Thị trường tài chính) - Sự ra đi của ông ở tuổi 86 để lại niềm tiếc thương sâu sắc cho giới khoa học, giáo dục và nhiều thế hệ học trò.
Theo thông tin từ người thân, Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Lâm Quang Thiệp đã qua đời vào tối 13/10 tại bệnh viện, hưởng thọ 86 tuổi, sau thời gian lâm bệnh do tuổi cao sức yếu. Sự ra đi của ông để lại niềm tiếc thương sâu sắc cho giới khoa học, giáo dục và nhiều thế hệ học trò.
Giáo sư Lâm Quang Thiệp sinh năm 1939 tại Quảng Nam (nay thuộc TP. Đà Nẵng). Sau khi tốt nghiệp ngành Vật lý Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội năm 1961, ông được cử sang Liên Xô (cũ) làm nghiên cứu sinh tại Đại học Quốc gia Moskva. Tại đây, ông bảo vệ thành công luận án tiến sĩ năm 1968 và tiến sĩ khoa học năm 1982, chuyên ngành địa vật lý.
Với nền tảng chuyên môn vững chắc, ông trở thành một trong những nhà khoa học đầu tiên của Việt Nam nghiên cứu sâu về địa vật lý – lĩnh vực có ý nghĩa quan trọng trong thăm dò tài nguyên và phát triển công nghiệp dầu khí.
Ngay từ năm 1962, ông đã góp phần đặt nền móng xây dựng bộ môn địa vật lý đầu tiên tại Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, mở ra hướng đào tạo mới cho nhiều thế hệ cán bộ, chuyên gia của ngành địa chất và dầu khí Việt Nam.
Bên cạnh công tác giảng dạy và nghiên cứu, ông còn là đồng tác giả của công trình “Phương pháp đo sâu điện đối xứng và lưỡng cực hợp nhất”, được Bộ Khoa học và Công nghệ cấp bằng sáng chế năm 1989.
Từ năm 1988 đến năm 2000, trên cương vị Vụ trưởng Vụ Đại học và Trợ lý Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo, Giáo sư Lâm Quang Thiệp đã để lại nhiều dấu ấn sâu đậm trong công cuộc đổi mới hệ thống giáo dục đại học Việt Nam.
Ông là người tiên phong trong việc xây dựng và triển khai mô hình học chế tín chỉ, đổi mới quy trình tuyển sinh, đồng thời phát triển lĩnh vực đo lường và đánh giá trong giáo dục – một lĩnh vực còn rất mới mẻ ở Việt Nam thời điểm đó.
Những công trình nghiên cứu của ông về trắc nghiệm và đánh giá trong dạy học hiện đại đã góp phần hình thành nền tảng cho cải tiến thi cử và quản lý chất lượng giáo dục đại học, giúp hoạt động đào tạo tiệm cận hơn với chuẩn mực quốc tế.
Trong vai trò quản lý, ông đưa ra nhiều đề xuất có tầm ảnh hưởng lâu dài, như cải cách hệ thống văn bằng, phát triển mô hình đại học theo hướng tự chủ và hội nhập quốc tế, áp dụng các phương pháp kiểm tra – đánh giá hiện đại. Những nỗ lực này đã giúp thay đổi tư duy quản lý giáo dục đại học, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi của nền giáo dục Việt Nam trong thời kỳ hội nhập.
Năm học 2001–2002, Giáo sư Lâm Quang Thiệp tham gia Chương trình học giả Fulbright của Hoa Kỳ và làm giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Bang New York ở Buffalo. Trải nghiệm này mang lại cho ông góc nhìn sâu sắc về hệ thống giáo dục tiên tiến, từ đó vận dụng vào các nghiên cứu và kiến nghị chính sách trong nước, đặc biệt là trong lĩnh vực đo lường và quản trị đại học.
Sau khi nghỉ công tác tại Bộ Giáo dục và Đào tạo, ông tiếp tục cống hiến trong vai trò giảng viên, nhà nghiên cứu tại Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội) và Trường Đại học Thăng Long. Dù đã nghỉ hưu, ông vẫn miệt mài tham gia các hoạt động tư vấn, làm cố vấn cho Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, đồng thời là cộng tác viên chuyên gia của báo Tuổi Trẻ với nhiều bài viết tâm huyết về cải cách giáo dục đại học.
Trong suốt hơn sáu thập kỷ hoạt động khoa học và giáo dục, Giáo sư Lâm Quang Thiệp đã để lại nhiều công trình nghiên cứu và sách chuyên khảo có giá trị, như Phương pháp thăm dò điện (1979), Giáo dục đại học Hoa Kỳ (2006–2007), Đo lường trong giáo dục – Lý thuyết và ứng dụng (2010), Đo lường và đánh giá hoạt động học tập trong nhà trường (2012), và gần đây nhất là Quản trị, quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục đại học Việt Nam (2023). Các công trình này không chỉ đóng góp cho lý luận về đo lường – đánh giá mà còn mang tính ứng dụng cao, được nhiều nhà giáo và nhà quản lý tham khảo, vận dụng trong thực tiễn giảng dạy và quản lý đào tạo.
Là một trong những chuyên gia hàng đầu của Việt Nam trong lĩnh vực quản lý giáo dục đại học và đo lường – đánh giá trong giáo dục, Giáo sư Lâm Quang Thiệp đã dành trọn đời mình cho sự nghiệp trồng người. Tư duy đổi mới, tinh thần nghiên cứu nghiêm túc và sự cống hiến bền bỉ của ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong nền giáo dục Việt Nam, trở thành tấm gương lớn cho nhiều thế hệ giảng viên, nhà khoa học và học trò noi theo.
