Ngôi làng duy nhất Việt Nam sống chung nếp, ăn chung nồi, tiền chung túi: Cách Hà Nội 70km, được vinh danh ‘Làng du lịch tốt nhất thế giới’

Mô hình cộng đồng độc đáo

Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải (còn được biết đến với tên gọi “Bản làng Thái Hải” hay “Gia đình Thái Hải”) được Tổ chức Du lịch Liên Hợp Quốc vinh danh là “Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2022”. Nơi đây cách Hà Nội khoảng 70km và trung tâm Thái Nguyên 10km, nằm trong trục tham quan khu du lịch Hồ Núi Cốc, không gian văn hóa chè Tân Cương…

Ở làng Thái Hải (thuộc xóm Cường, xã Tân Cương, tỉnh Thái Nguyên) có hơn 200 người dân cùng sinh sống. 

Bản làng Thái Hải (tỉnh Thái Nguyên) nằm giữa không gian xanh mướt. Ảnh: Du lịch Thái Nguyên

Điểm đặc biệt của ngôi làng là mọi gia đình đều sống chung trong mô hình cộng đồng, không sở hữu tài sản riêng. Người dân ăn chung, chi tiêu chung, cùng nuôi dạy con cái và phát triển du lịch cộng đồng.

Mọi sản phẩm do từng người làm ra đều được tập trung lại để phục vụ cho nhu cầu chung. Toàn bộ hoạt động sản xuất tại Thái Hải mang tính tự cung tự cấp, từ trồng cây, nuôi con đến chế biến các sản phẩm sử dụng hằng ngày.

Theo bà Nguyễn Thị Thanh Hải (Trưởng bản Thái Hải đồng thời là Giám đốc Khu Bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải), mỗi người dân chỉ đảm nhiệm một công việc tùy theo năng lực. Người giỏi chăn nuôi phụ trách chăn nuôi, người khéo giao tiếp đảm nhận đối ngoại, ai có kinh nghiệm bốc thuốc thì tiếp tục làm thuốc… 

Khách du lịch tham quan làng Thái Hải. Ảnh: Bản làng Thái Hải

Mỗi ngày, cuộc sống tại bản bắt đầu từ 5 giờ sáng khi tiếng mõ vang lên. Đàn ông nhóm bếp chuẩn bị cho ngày lao động, phụ nữ ra giếng làng lấy nước pha trà rồi cả làng cùng ăn sáng trước khi tỏa đi làm các công việc như lấy củi, trồng rau, chăn nuôi, đánh bắt cá, đón tiếp khách tham quan…

Vào những ngày mùng 1, ngày rằm hay dịp lễ tết, làng tổ chức các nghi thức truyền thống, tất cả đều hướng đến bảo tồn sinh thái và gìn giữ nguồn thực phẩm sạch.

Nguồn thu từ sản xuất, bán sản phẩm và hoạt động du lịch được nộp vào quỹ chung, dùng để chi trả mọi nhu cầu sinh hoạt từ y tế đến giáo dục. Kể cả chi phí học đại học, du học… cho con em đều có trưởng làng chịu trách nhiệm.

Tết cơm mới tại Bản làng Thái Hải. Ảnh: Bản làng Thái Hải

Giữ gìn, phát triển giá trị truyền thống

“Nhà thuốc” lưu giữ các bài thuốc Nam gia truyền, “nhà rượu” chuyên nấu rượu dân tộc, “nhà đan lát” làm đồ tre nứa phục vụ sinh hoạt và bán cho khách. Du khách yêu ẩm thực có thể thưởng thức các món truyền thống tại ngôi nhà bảo tồn văn hóa ẩm thực. 

Đặc biệt, ngôi nhà giữ hồn bản làng là nơi bảo tồn nghệ thuật hát then của người Tày. Những giá trị vật thể như cối xay, cối giã gạo bằng nước, mâm gỗ, đồ đan tre nứa cùng hòa quyện với các giá trị phi vật thể như tiếng nói dân tộc, hát then, đàn tính và các nghi lễ tâm linh như lễ hội lồng tồng, lễ mừng thọ, cúng mụ...

Người dân Thái Hải dù làm công việc gì, vẫn đóng góp vào quỹ chung. Ảnh: Bản làng Thái Hải

Tại Lễ trao Giải thưởng Du lịch Việt Nam năm 2025 do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức ngày 27/9, Khu bảo tồn Làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải đã được xướng tên ở hai hạng mục: Điểm du lịch cộng đồng tốt nhất và Nhà hàng ăn uống phục vụ khách du lịch tốt nhất.

Trước đó, bản làng Thái Hải nhiều lần được ghi dấu trên bản đồ du lịch Việt Nam và quốc tế với các danh hiệu như Top 10 nhà hàng phục vụ khách du lịch tốt nhất Việt Nam (năm 2016, 2017), Top 5 nhà hàng ăn uống hàng đầu Việt Nam (năm 2019) và được UNESCO Việt Nam bảo trợ là “công trình có giá trị bảo tồn văn hóa truyền thống và giáo dục tinh thần đoàn kết dân tộc” vào năm 2017.

Năm 2022 đánh dấu cột mốc nổi bật khi Thái Hải trở thành đại diện duy nhất của Đông Nam Á được Tổ chức Du lịch Thế giới (UNWTO) vinh danh là một trong 32 làng du lịch tốt nhất thế giới.

Năm 2022, làng Thái Hải được vinh danh là một trong 32 làng du lịch tốt nhất thế giới. Ảnh: Bản làng Thái Hải

Đến tháng 1/2025, sản phẩm “Du lịch văn hóa dân tộc Tày, Bản làng Thái Hải” tiếp tục được công nhận OCOP 5 sao cấp quốc gia, đồng thời khu bảo tồn cũng vinh dự nhận Giải thưởng Homestay ASEAN.

Hiện Thái Hải có thể phục vụ ăn uống và lưu trú cho hơn 1.200 khách cùng lúc. Khách quốc tế từ hơn 40 quốc gia đã đến tham quan và trải nghiệm bản làng. 

Năm 2024, Thái Hải đón hơn 40.000 lượt du khách, đạt doanh thu 6,2 tỷ đồng. Dù năm 2025 lượng khách giảm do ảnh hưởng của bão và mưa lụt, người dân nơi đây vẫn nỗ lực phát triển sản phẩm du lịch, quảng bá hình ảnh bản làng đến đông đảo bạn bè trong và ngoài nước.