Miền Bắc có hồ nhân tạo dung tích gấp 14 lần hồ Tây: Mỗi ngày có hơn 3.000 công nhân xây dựng, chứa ‘kho báu’ trăm năm vẫn dùng tốt

Tại miền Bắc Việt Nam, có một hồ nước ngọt sở hữu dung tích lên đến 127 triệu m3, gấp 14 lần hồ Tây và diện tích mặt nước rộng gấp đôi quận Hoàn Kiếm (Hà Nội). Đây chính là hồ Yên Lập, công trình thủy lợi nhân tạo lớn nhất tỉnh Quảng Ninh, không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp nước mà còn là một nguồn tài nguyên quý giá.

Hồ Yên Lập có lưu vực và phạm vi cung cấp nước rộng lớn, xung quanh đều có rừng phòng hộ. Ảnh: Báo Quảng Ninh

3.000 người đào ra hồ nhân tạo lớn nhất Quảng Ninh

Hồ Yên Lập được khởi công xây dựng vào năm 1977 và hoàn thành năm 1983, trải rộng trên địa bàn TP Hạ Long, TP Uông Bí và TX Quảng Yên. Công trình này được xây dựng nhằm đáp ứng nhu cầu cấp nước sinh hoạt và sản xuất cho ba đô thị lớn của tỉnh.

Trong quá trình xây dựng hồ Yên Lập, mỗi ngày có hơn 3.000 công nhân tham gia, bao gồm ba lực lượng chính: đội quân chính quy của Bộ Thủy Lợi, lực lượng từ các xí nghiệp của tỉnh và nhân công tại các huyện trong khu vực, chủ yếu là xã viên đội thủy lợi 202 thuộc các hợp tác xã nông nghiệp.

Hồ Yên Lập trải rộng trên địa bàn TP Hạ Long, TP Uông Bí và TX Quảng Yên. Ảnh: Báo Dân tộc và Phát triển

Hồ nằm ở độ cao 30m so với mực nước biển, với đập chính dài 275m, cao 32m và đập phụ Nghĩa Lộ dài 540m, cao 33m. Hệ thống kênh mương dài hơn 26km dẫn nước từ hồ Yên Lập đến xã Tiền Phong (TX Quảng Yên). Đặc biệt, một cặp xi phông dài hơn 500m còn giúp dẫn nước qua sông Chanh, đảm bảo nguồn nước tưới tiêu cho vùng sản xuất nông nghiệp rộng lớn.

Không chỉ là một hồ chứa nước, Yên Lập còn là một kho báu tài nguyên ẩn giấu. Theo khảo sát địa chất, đáy hồ có khoảng 10 triệu tấn than lộ vỉa, với trữ lượng khai thác lên tới 100 triệu tấn, tương đương gấp đôi sản lượng than khai thác hàng năm của cả nước.

Bên cạnh đó, vào năm 1980, một kỹ sư thuộc Đoàn địa chất 37 đã phát hiện một túi nước ngầm lớn gần làng Đồng Đăng cũ, kéo dài hơn 1.000m và rộng 70m. Đây là một tiềm năng quan trọng trong nghiên cứu và khai thác nguồn nước trong tương lai.

Hồ Yên Lập nằm ở độ cao 30m so với mực nước biển, với đập chính dài 275m, cao 32m và đập phụ Nghĩa Lộ dài 540m, cao 33m. Ảnh: Đô Thị Quảng Ninh

Ngoài tài nguyên than và nước ngầm, khi xây dựng hồ, khoảng 5km² rừng nguyên sinh đã bị nhấn chìm. Khu rừng này từng chứa nhiều loại gỗ quý như sến, táu, dổi, dẻ sồi, thậm chí có cả những cây lim lớn đến mức hai người ôm không xuể. Nhờ được ngâm dưới nước, những loại gỗ này không bị mối mọt, có thể bảo tồn hàng trăm năm.

Vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội toàn khu vực

Từ khi đi vào hoạt động, hồ Yên Lập đã trở thành huyết mạch trong phát triển nông nghiệp của Quảng Ninh. Ban đầu, hồ cung cấp nước tưới cho khoảng 110km² đất canh tác (chủ yếu ở TX Quảng Yên), giúp sản lượng lương thực tại đây tăng từ 10.400 tấn năm 1980 lên 56.000 tấn vào năm 2015.

Hồ Yên Lập trở thành huyết mạch trong phát triển nông nghiệp của Quảng Ninh. Ảnh: Internet

Ngày nay, khi kinh tế dịch vụ và công nghiệp phát triển mạnh, diện tích đất nông nghiệp được tưới tiêu giảm còn 83km², trong đó TX Quảng Yên chiếm 50km². Đồng thời, hồ Yên Lập cũng cung cấp nước cho 16km² ao nuôi trồng thủy sản và đảm bảo nguồn nước sinh hoạt cho hơn 160.000 hộ dân thuộc TP Hạ Long, TP Uông Bí và TX Quảng Yên.

Theo Quy hoạch chung TP Hạ Long đến năm 2040, khu vực hồ Yên Lập (bao gồm phường Đại Yên và Việt Hưng) được định hướng phát triển thành công viên cây xanh kết hợp dịch vụ - du lịch sinh thái. Với cảnh quan thiên nhiên hoang sơ, hệ sinh thái phong phú và lợi thế tài nguyên dồi dào, nơi đây có tiềm năng trở thành điểm đến du lịch xanh hấp dẫn.

“

Ngày 25/1/2018 tại hồ Yên Lập, các nhà khoa học thuộc Chương trình Bảo tồn Rùa châu Á (ATP) phát hiện một cá thể rùa được cho là cùng loài với rùa Hoàn Kiếm. Trước đó, người dân địa phương cũng từng bắt gặp nhiều cá thể rùa có kích thước lớn tại khu vực này. Khoảng năm 2005 - 2007, một người dân ở thôn Yên Cư, phường Đại Yên, TP Hạ Long chứng kiến một nhóm thợ săn từ TP Hải Phòng bắt được một con rùa mai mềm nặng 36kg tại bến tàu chùa Lôi Âm, thuộc lòng hồ Yên Lập.

Nhằm đảm bảo an ninh trật tự và an toàn tuyệt đối cho công trình hồ chứa nước Yên Lập, Công ty TNHH MTV Thủy lợi Yên Lập đã thành lập Cụm Quản lý Đầu mối gồm 16 người.

Cụm Quản lý Đầu mối Yên Lập chịu trách nhiệm giám sát và vận hành các hạng mục quan trọng như đập chính Yên Lập, đập phụ Nghĩa Lộ, đập phụ Dân Chủ, đập Tự vỡ, tháp cống lấy nước, nhà van côn, tràn xả lũ và hệ thống khu nhà quản lý.

Để thực hiện nhiệm vụ, cụm quản lý tổ chức trực 24/24h theo chế độ 3 ca luân phiên. Đồng thời, mỗi cán bộ, công nhân viên được giao nhiệm vụ quản lý riêng từng hạng mục công trình, đảm bảo vận hành an toàn và hiệu quả.

Hàng năm, công ty chủ động lập phương án, kế hoạch và chuẩn bị đầy đủ vật tư, nhân lực để thực hiện công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn theo phương châm "4 tại chỗ", sẵn sàng ứng phó với mọi tình huống thiên tai có thể xảy ra.

Nhờ thực hiện đồng bộ các biện pháp quản lý, khai thác và bảo vệ, Công ty TNHH MTV Thủy lợi Yên Lập đã đảm bảo an toàn tuyệt đối cho công trình trong suốt những năm qua. Đồng thời, công trình cũng liên tục được sửa chữa, nâng cấp và kiên cố hóa nhằm nâng cao hiệu quả vận hành.

Hiện nay, các hạng mục công trình đã và đang phát huy tốt vai trò tích trữ, cung cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt và góp phần đảm bảo an toàn trong công tác phòng chống bão, lũ. Đặc biệt, đến nay, công trình chưa từng phải ngừng hoạt động do mất an toàn, khẳng định hiệu quả của công tác quản lý và vận hành.