Loại cây lá có thể 'mọc' ra vàng, đang được trồng phổ biến ở Việt Nam

Cây bạch đàn (hay còn gọi là khuynh diệp) từ lâu đã trở nên quen thuộc với nhiều quốc gia trên thế giới. Thuộc chi thực vật có hoa trong họ Đào kim nương, loài cây này có nguồn gốc từ Úc và hiện nay có hơn 700 loài được phân bố ở nhiều vùng khí hậu khác nhau.

Bạch đàn là chi thực vật có hoa trong họ Đào kim nương - loài thực vật bản địa có xuất xứ từ Úc. Ảnh: MXH

Tại Việt Nam, bạch đàn không phải là cây bản địa mà được du nhập từ thập niên 1950 thông qua việc gieo trồng bằng hạt. Nhờ điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp, nhiều giống bạch đàn sinh trưởng tốt, trở thành cây công nghiệp phổ biến. Gỗ bạch đàn được sử dụng rộng rãi để làm cột chống trong xây dựng, sản xuất bột giấy và ván dăm. 

Hiện Việt Nam ghi nhận khoảng 10 loài bạch đàn, phân bố theo từng vùng sinh thái: bạch đàn đỏ thích hợp vùng đồng bằng, bạch đàn trắng trồng nhiều ở khu vực ven biển, bạch đàn lá nhỏ xuất hiện ở các đồi thuộc Thừa Thiên Huế, bạch đàn liễu phát triển tốt tại các vùng cao phía Bắc. 

Bạch đàn chanh được trồng ở vùng thấp để khai thác tinh dầu, trong khi bạch đàn lá bầu hợp với các cao nguyên. Bạch đàn to chỉ phát triển tốt trên đất phù sa, bạch đàn ướt phù hợp khí hậu Đà Lạt, còn bạch đàn mai đen sinh trưởng mạnh ở những vùng như Lâm Đồng.

  

Loại bạch đàn deglupta (hay được gọi là bạch đàn cầu vồng). Ảnh: Internet

Một phát hiện gây chú ý xảy ra vào năm 2013, khi các nhà khoa học Úc tiết lộ sự hiện diện của vàng trong lá bạch đàn. Tạp chí Nature Communications đã công bố nghiên cứu do Melvyn Lintern thuộc Cơ quan Khoa học Trái đất và Đánh giá Tài nguyên CSIRO (Úc) dẫn đầu, giải quyết tranh cãi kéo dài nhiều năm về việc liệu vàng trong lá bạch đàn chỉ là bụi do gió mang đến hay là dấu tích từ rễ cây hút lên. 

Nhóm nghiên cứu đã so sánh những cây gần mỏ vàng ở Tây Úc với cây mọc cách đó 800m, đồng thời trồng bạch đàn trong đất có chứa tinh thể vàng. Kết quả cho thấy bên trong lá cây xuất hiện các tinh thể vàng kích thước khoảng 8 micromet.

Gỗ bạch đàn thường được trồng làm cây công nghiệp để làm cột chống trong xây dựng và làm bột giấy hay ván dăm bào. Ảnh: Báo Lao Động

Rễ bạch đàn có thể vươn sâu tới 40m dưới lòng đất để tìm nguồn nước. Khi gặp mạch ngầm gần mỏ vàng, cây hút cả tinh thể vàng lên cùng nước. Tuy nhiên, do vàng là kim loại độc đối với thực vật, bạch đàn phát triển cơ chế đào thải tự nhiên, dồn các tinh thể lên lá để giảm phản ứng sinh hóa có hại.

Tại Việt Nam, các nhà khoa học chưa từng tiến hành xét nghiệm kim loại trong rễ, thân hay lá bạch đàn. Tuy nhiên, với cơ chế sinh học tương tự, không loại trừ khả năng bạch đàn tại nước ta cũng có thể hút và chứa các kim loại từ lòng đất. Dù vậy, hàm lượng vàng trong lá cây cực kỳ thấp, chỉ khoảng 46 phần tỉ, tương đương 0,000005% trọng lượng lá. 

Ước tính, nếu hái toàn bộ lá từ 500 cây bạch đàn trồng trên một mỏ vàng, lượng vàng thu được chỉ đủ để chế tác một chiếc nhẫn nhỏ. Vì thế, việc làm giàu từ bạch đàn là điều không thực tế.

Rễ bạch đàn có thể vươn sâu tới 40m để tìm nước và dinh dưỡng, đồng thời hút cả vi lượng vàng dưới lòng đất rồi đưa lên lá. Ảnh minh họa

Giá trị thật của phát hiện này nằm ở ứng dụng khoa học. Các chuyên gia cho rằng bạch đàn có thể trở thành “công cụ sinh học” giúp phát hiện mỏ vàng ẩn dưới lòng đất thay cho việc thăm dò khoan đào tốn kém. Qua kỹ thuật chụp X-quang, sự hiện diện của các kim loại khác như kẽm, đồng cũng có thể được xác định, mở ra hướng nghiên cứu và khai khoáng mới.

Trồng bạch đàn trong khoảng 5-6 năm, cây có thể cao trên 7m với thân đường kính 9-10cm, đủ lớn để phản ánh các dấu hiệu khoáng sản dưới lòng đất. Tuy nhiên, việc áp dụng phương pháp này cũng cần cân nhắc, bởi bạch đàn hút nhiều nước và dinh dưỡng, nếu trồng tập trung có thể khiến đất đai khô cằn, suy giảm độ màu mỡ tự nhiên.