Láng giềng Việt Nam mang 4,42 triệu tỷ vào dãy Himalaya, tham vọng xây dựng 'siêu đập thủy điện' lớn nhất thế giới, công suất gấp 3 lần đập Tam Hiệp
(Thị trường tài chính) -Hiện nay, các thông tin liên quan đến hệ thống thủy điện này nhận được sự quan tâm lớn từ truyền thông quốc tế.
Tham vọng của Trung Quốc
Cách bờ biển đông dân cư của Trung Quốc hàng trăm dặm, một khúc quanh gấp khúc của một con sông hẻo lánh thuộc dãy Himalaya sắp trở thành trung tâm của một trong những dự án cơ sở hạ tầng đầy tham vọng nhưng cũng gây nhiều tranh cãi. Đó chính là hệ thống thủy điện trị giá 168 tỷ USD (hơn 4,42 triệu tỷ đồng) được kỳ vọng lớn nhất thế giới.
Các chuyên gia cho rằng hệ thống thủy điện này, được xây dựng ở hạ lưu sông Yarlung Tsangpo thuộc Tây Tạng, sẽ là một kỳ tích kỹ thuật chưa từng có. Bằng cách tận dụng độ chênh lệch độ cao 2.000m thông qua việc đào đường hầm xuyên núi, hệ thống này sẽ cho phép Trung Quốc khai thác con sông lớn trong khu vực được mệnh danh là "tháp nước" của châu Á.
Dự án này có thể góp phần vào nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu của toàn cầu, khi giúp Trung Quốc - quốc gia đang phát thải carbon lớn nhất thế giới - từng bước giảm sự phụ thuộc vào than đá. Tuy nhiên, việc triển khai dự án cũng tiềm ẩn nguy cơ xâm hại một hệ sinh thái nguyên sơ hiếm có và ảnh hưởng đến vùng đất sinh sống lâu đời của các cộng đồng bản địa.
Hiện nay, hàng chục triệu người Ấn Độ và Bangladesh ở hạ lưu phụ thuộc vào dòng sông này. Họ sinh sống bằng nghề bắt cá, nông nghiệp... Vì thế, không ít ý kiến cho rằng dự án này là một "quả bom nước" có thể ảnh hưởng đến hàng chục triệu người dân.
Dù vậy, Trung Quốc cho biết đã dành hàng chục năm để nghiên cứu chuyên sâu và thực hiện các biện pháp kỹ lưỡng về an toàn kỹ thuật và bảo vệ sinh thái để đảm bảo sẽ không ảnh hưởng xấu đến các khu vực hạ lưu. Theo thông báo, dự án này “nhằm mục đích đẩy nhanh sự phát triển của năng lượng sạch, cải thiện sinh kế địa phương và chủ động giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu”.
Thách thức không hề nhỏ
Được xem là một trong những con sông lớn và cao nhất thế giới, sông Yarlung Tsangpo bắt nguồn từ các sông băng thuộc dãy Himalaya, chảy qua cao nguyên Tây Tạng - cái nôi của Phật giáo Tây Tạng rồi xuôi dần về phía Nam. Một đoạn sông nằm dọc theo đường biên giới thực tế giữa Tây Tạng và một bang của Ấn Độ, khu vực mà Trung Quốc tuyên bố chủ quyền, từ lâu đã thu hút sự quan tâm đặc biệt nhờ tiềm năng to lớn về phát điện.
Tại khu vực này, dòng Yarlung Tsangpo tạo nên một khúc uốn hình móng ngựa ngoạn mục khi bao quanh một dãy núi, được gọi là Khúc Uốn Lớn. Trên quãng đường dài khoảng 50km, dòng sông sụt giảm độ cao tới gần 2.000m, tạo ra điều kiện tự nhiên hiếm có cho việc khai thác thủy điện.
Ước tính, chênh cao này có thể tạo ra khoảng 300 tỷ kWh điện mỗi năm, cao gấp gần 3 lần sản lượng của đập Tam Hiệp - công trình thủy điện lớn nhất thế giới hiện nay của Trung Quốc.
Dù tiềm năng rất lớn nhưng dự án này không hề dễ dàng. Bởi vì đây là khu vực hẻo lánh, hiểm trở. Con sông chảy qua một khu vực có hoạt động địa chấn rất mạnh, nơi mà ngay cả những ngọn núi cũng đang cao lên vài milimét mỗi năm. Điều này có thể gây rủi ro cho các công trình kỹ thuật được thiết kế cẩn thận.
Các hiện tượng như sạt lở đất, dòng bùn và lũ do hồ băng tan ngày càng khó dự đoán hơn vì biến đổi khí hậu. Chúng có thể gây hư hại cơ sở hạ tầng và đe dọa người dân sống ở hạ lưu nếu dự án không kịp ứng phó.
Các chuyên gia nhận định các kỹ sư Trung Quốc thuộc hàng giỏi nhất thế giới, đã thiết kế nhiều biện pháp để giảm thiểu tác động của động đất và các mối nguy hiểm khác. Tuy nhiên, những biện pháp này chưa từng được thử nghiệm trong điều kiện khắc nghiệt như ở khu vực này.
Nhiều chuyên gia cho rằng, hệ thống thủy điện này bao gồm nhiều nhà máy, đường hầm và hồ chứa liên hoàn. Toàn bộ hệ thống này có thể trải dài khoảng 150km theo đường chim bay, tính từ nhà máy đầu tiên đến nhà máy cuối cùng.
Theo mô phỏng, hệ thống sẽ khởi đầu bằng một hồ chứa kéo dài hàng chục km, hình thành từ con đập đặt tại thành phố Mainling. Hồ này có vai trò điều tiết dòng chảy cho toàn bộ chuỗi thủy điện phía hạ lưu.
Xa hơn về phía hạ lưu sẽ có một con đập thứ hai quy mô nhỏ hơn có thể được xây dựng để chuyển hướng một phần dòng sông ra khỏi Khúc Uốn Lớn. Lượng nước này sau đó sẽ được dẫn vào hệ thống đường hầm đào xuyên qua núi và chảy dưới một thung lũng lân cận.
Dòng nước được chuyển hướng sẽ lần lượt đi qua chuỗi nhà máy thủy điện bậc thang, trong đó mỗi nhà máy nằm thấp hơn nhà máy phía trên hàng trăm mét. Cấu trúc này cho phép khai thác tối đa độ chênh cao của dòng sông, tạo ra sản lượng điện rất lớn trước khi nước hợp lưu trở lại dòng chính.
Hiện nay, các thông tin chính xác về hệ thống này như năm nhà máy, diện tích đất dự kiến... chưa được công bố.
Trung Quốc có lịch sử xây dựng những con đập lớn và gây nhiều tranh cãi. Ví dụ, đập Tam Hiệp - cao gần một nửa tòa nhà Empire State đã khiến hơn một triệu người phải di dời. Con đập này cũng từng được tuyên bố sẽ giúp kiểm soát lũ lụt nhưng kết quả thực tế lại không đồng đều.
Hiện nay, rất nhiều con sông ở Trung Quốc có các công trình thủy điện và hệ thống đường dây điện cao thế hiện đại đưa điện từ các vùng nông thôn và miền núi tới các tòa nhà chọc trời, máy điều hòa và xe điện ở các thành phố lớn. Tính đến năm 2024, Trung Quốc chiếm gần 1/3 tổng công suất thủy điện toàn cầu và dự kiến xây dựng thêm các nhà máy thủy điện mới.
Sông Yarlung Tsangpo tại khúc quanh lớn của nó, chảy qua hẻm núi sâu nhất thế giới, cắt ngang rừng nguyên sinh và được bao quanh bởi những dãy núi. Khu vực này là một trong những khu bảo tồn thiên nhiên cấp quốc gia của Trung Quốc. Ở đây, những cây bách hàng trăm năm tuổi cùng các loài động vật dễ bị tổn thương hoặc nguy cơ tuyệt chủng như hổ Bengal, báo gấm, gấu đen và gấu trúc đỏ sinh sống. Môi trường sống còn thay đổi theo sự nâng cao của địa hình và các loài thực vật, động vật mới vẫn tiếp tục được phát hiện.
Nhà sử học Ruth Gamble từ Đại học La Trobe, Úc, nhận định: “Khúc quanh vĩ đại của sông Yarlung Tsangpo là một trong những hiện tượng địa chất và sinh thái phi thường nhất trên Trái Đất. Chỉ trong vài trăm km, bạn sẽ đi từ đỉnh núi gần 8.000m tới khu rừng nhiệt đới".
Trong nhiều năm, các nhà khoa học và nhóm bảo vệ môi trường đã bày tỏ lo ngại về việc phát triển cơ sở hạ tầng tại khu vực này. Chính vì thế, tham vọng của Trung Quốc về việc xây dựng hệ thống thủy điện lớn nhất thế giới vẫn làm dấy lên nhiều nghi ngại.
Nguồn: CNN
