Giáo sư nổi tiếng mất chức Phó Trưởng khoa, bị điều tra vì 'mắc bẫy' của AI
(Thị trường tài chính) -Vụ bê bối này khiến giới học thuật quốc tế xôn xao.
Theo South China Morning Post (SCMP), một sự việc hy hữu vừa xảy ra tại Đại học Hồng Kông (HKU), gây xôn xao dư luận học thuật quốc tế. Giáo sư Paul Yip, giảng viên Khoa Khoa học Xã hội đã bị điều tra và từ chức Phó Trưởng khoa vì liên quan đến một bê bối sử dụng tài liệu tham khảo không có thật trong nghiên cứu khoa học, được cho là do trí tuệ nhân tạo (AI) tạo ra.
Đại học Hồng Kông xác nhận việc Giáo sư Yip từ chức diễn ra trong bối cảnh nhà trường triển khai hàng loạt biện pháp kỷ luật và khắc phục hậu quả. Nguyên nhân xuất phát từ một bài báo khoa học có tên “40 năm chuyển đổi tỷ lệ sinh ở Hồng Kông”, đăng trên Tạp chí Nghiên cứu Dân số và Phát triển Trung Quốc. Trong bài báo này, Giáo sư Paul Yip được ghi tên là tác giả liên hệ, tác giả chính là nghiên cứu sinh tiến sĩ Bai Yiming.
Kết quả điều tra của HKU cho thấy bài báo có nhiều tài liệu tham khảo không tồn tại, được xác định là do công cụ AI tạo ra. Nghiên cứu sinh Bai Yiming đã không khai báo việc sử dụng AI trong quá trình nghiên cứu, vi phạm các quy định về liêm chính học thuật.
Ngoài việc từ chức Phó Trưởng khoa, Giáo sư Paul Yip cũng rút khỏi các ủy ban nghiên cứu của khoa và của trường. Tuy nhiên, ông vẫn tiếp tục đảm nhiệm vị trí Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phòng chống Tự tử Câu lạc bộ Đua ngựa Hồng Kông tại HKU. Nhà trường cho biết Giáo sư Yip đã chủ động đề nghị rút bài báo khỏi tạp chí, trong khi đó, nghiên cứu sinh liên quan đang phải đối mặt với các thủ tục kỷ luật theo quy định.
Về phía nhà xuất bản, Springer Nature - đơn vị xuất bản tạp chí Nghiên cứu Dân số và Phát triển Trung Quốc cho biết, họ đã mở cuộc điều tra từ ngày 15/11 sau khi xuất hiện nghi vấn về độ chính xác của các tài liệu tham khảo. Sau đó, Tổng biên tập tạp chí đã chính thức quyết định thu hồi bài báo.
Theo Springer Nature, ít nhất 24 tài liệu tham khảo trong bài báo không thể xác minh được nguồn gốc. Các tác giả cũng thừa nhận đã sử dụng công cụ AI mà không khai báo. Ban biên tập tạp chí thừa nhận thiếu sót trong khâu kiểm tra.
Trước đó, đầu tháng 11, trên nền tảng mạng xã hội Threads xuất hiện một số bài viết nghi ngờ về độ chính xác của bài báo này. Có một người dùng đã cho rằng, phần lớn nguồn trích dẫn là không có thật. Báo địa phương Minh Tranh cũng có bài đăng nói rõ trong tổng số 61 tài liệu tham khảo, nhiều liên kết không thể truy cập hoặc không tìm thấy nội dung khi kiểm tra.
Chia sẻ với kênh HK01, Giáo sư Paul Yip cho biết nghiên cứu sinh đã sử dụng AI để “chỉnh sửa” phần tài liệu tham khảo nhưng không rà soát lại. Ông nhận trách nhiệm với tư cách tác giả liên hệ và gửi lời xin lỗi về sự việc, đồng thời khẳng định bài báo không bịa đặt và đã trải qua hai vòng phản biện khoa học.
Trước vụ việc, Đại học Hồng Kông tái khẳng định cam kết duy trì các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về học thuật và nghiên cứu. Nhà trường nhấn mạnh mọi công trình khoa học phải đáp ứng các chuẩn mực quốc tế về chất lượng và đạo đức nghề nghiệp.
HKU là ngôi trường vừa giành lại vị trí đại học hàng đầu châu Á trong bảng xếp hạng QS Asia University Rankings 2026 sau 15 năm và đứng vị trí 11 thế giới, cũng cho biết sẽ triển khai chương trình đào tạo bắt buộc về việc sử dụng AI trong nghiên cứu học thuật nhằm bảo đảm tính liêm chính khoa học.
