Gia tộc đại trí thức 6 đời nổi danh bậc nhất Việt Nam: Cụ tổ được đặt tên đường, thế hệ sau toàn những Giáo sư, Tiến sĩ, NSƯT nổi danh
(Thị trường tài chính) - Trải qua 6 thế hệ liên tiếp, gia tộc này đã sản sinh nhiều danh nhân, học giả, nhà giáo, nhà nghiên cứu nổi tiếng.
Trong lịch sử hơn 600 năm, dòng họ Hoàng ở làng Cót được biết đến là một trong những gia đình có truyền thống hiếu học bậc nhất. 6 thế hệ kế tiếp đều để lại dấu ấn trong các lĩnh vực học thuật, giáo dục và nghiên cứu khoa học, góp phần xây dựng nền tri thức Việt Nam hiện đại.
Giáo sư Hoàng Xuân Sính - người mở đường cho giáo dục tư thục Việt Nam
Sinh năm 1933 tại làng Cót, Từ Liêm (nay là phường Yên Hòa, Hà Nội), Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Hoàng Xuân Sính được biết đến là nữ Giáo sư Toán học đầu tiên của Việt Nam, người dành trọn cuộc đời cho sự nghiệp giáo dục và khoa học nước nhà.
Ngay từ thuở nhỏ, bà đã được nuôi dưỡng trong môi trường tri thức đặc biệt. Sinh ra trong bối cảnh đất nước còn nhiều khó khăn, nhưng Hoàng Xuân Sính sớm thể hiện ý chí và tư duy vượt thời đại. Sau khi học hết cấp 2, bà kiên quyết theo học cấp 3, dù thời đó việc nam - nữ học chung vẫn còn bị coi là điều “lạ”.
Không dừng lại ở tấm bằng Tú tài 1 và Tú tài 2, bà quyết tâm đi xa hơn, khát khao được tiếp cận với nền khoa học tiên tiến để phục vụ cho công cuộc kiến thiết đất nước.
Mang theo niềm đam mê ấy, bà lên đường sang Pháp du học ngành Toán học, trở thành một trong số ít phụ nữ Việt Nam đầu tiên giành bằng Thạc sĩ ở nước ngoài.
Không dừng lại, bà tiếp tục nghiên cứu và xuất sắc bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ quốc gia về Toán học tại Đại học Paris 7, dưới sự hướng dẫn của thiên tài Toán học thế kỷ XX - Alexander Grothendieck. Bà không chỉ là nữ Tiến sĩ Toán học đầu tiên của Việt Nam, mà còn là người phụ nữ nước ngoài đầu tiên bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ quốc gia tại Pháp.
Đứng trước ngã rẽ: Ở lại nước ngoài tiếp tục con đường nghiên cứu hay trở về Việt Nam, bà chọn quay về phụng sự đất nước. “Đi nước ngoài là để học lấy kiến thức. Cần phải trở về xây dựng đất nước, bằng bất cứ giá nào”, bà từng chia sẻ.
Năm 1960, khi con đường khoa học đang rộng mở, bà trở về Việt Nam và đảm nhận vị trí Trưởng bộ môn Toán học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Khi ấy, trong toàn trường chỉ có một Tiến sĩ là Giáo sư Nguyễn Cảnh Toàn, nên bà vừa phải giảng dạy, vừa dìu dắt thế hệ sinh viên trẻ, đồng thời tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện luận án của mình.
Tháng 7/1975, bà bảo vệ thành công luận án Tiến sĩ tại Đại học Paris 7, ghi dấu mốc mới trong lịch sử Toán học Việt Nam.
Không chỉ là nhà khoa học, bà còn là người khởi xướng mô hình đại học dân lập đầu tiên tại Việt Nam. Năm 1988, bà cùng các cộng sự sáng lập Trung tâm Đại học Dân lập Thăng Long (nay là Trường Đại học Thăng Long).
Thời điểm đó, ý tưởng “mở trường tư” bị coi là táo bạo, thậm chí “liều lĩnh”, nhưng bà vẫn kiên định. Có giai đoạn, bà trực tiếp đến gặp cố Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh để trình bày nguyện vọng.
Thành công của Đại học Thăng Long không chỉ là minh chứng cho tinh thần tiên phong, mà còn mở đường cho sự ra đời và phát triển của hệ thống các trường đại học tư thục Việt Nam sau này. Những ngày đầu, mức học phí của sinh viên chỉ là… 10kg gạo mỗi tháng.
Ngoài vai trò nhà giáo, Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Xuân Sính còn giữ nhiều trọng trách trong các tổ chức chính trị - xã hội: Đại biểu Quốc hội khóa VII (năm 2004), Phó Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam khóa VI, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (nhiệm kỳ 1987-1992).
Dòng họ hiếu học bậc nhất đất Thăng Long
Nhắc đến Giáo sư, Tiến sĩ khoa học Hoàng Xuân Sính, người ta không chỉ trân trọng tài năng, tầm nhìn và những cống hiến của bà cho nền giáo dục Việt Nam, mà còn ngưỡng mộ xuất thân của bà trong một gia đình trí thức tiêu biểu.
Trong lịch sử hơn 600 năm, dòng họ Hoàng ở làng Cót được xem là một trong những dòng họ hiếu học bậc nhất đất kinh kỳ. Trải qua 6 thế hệ liên tiếp, gia tộc này đã sản sinh nhiều danh nhân, học giả, nhà giáo, nhà nghiên cứu nổi tiếng - những người đã và đang góp phần làm rạng danh nền tri thức Việt Nam hiện đại.
Với người dân Hà Nội, đặc biệt khu vực phường Dịch Vọng - Yên Hòa, cái tên Hoàng Quán Chi gắn liền với một con phố nổi tiếng, nối từ ngã tư Thọ Tháp đi qua Công viên Cầu Giấy, Trụ sở Báo Lao động, Tập đoàn Viettel, Viện Huyết học Truyền máu Trung ương, Thanh tra Chính phủ… Ít ai biết rằng danh nhân này chính là cụ tổ của Giáo sư Hoàng Xuân Sính.
Theo tư liệu địa phương, cụ Hoàng Quán Chi đỗ Thái học sinh khoa Quý Dậu năm 1393, đời vua Trần Thuận Tông. Cụ được xem là vị khai khoa đầu tiên của huyện Từ Liêm, mở đầu truyền thống khoa bảng cho vùng đất Mỗ - La - Canh - Cót. Trong sự nghiệp, cụ từng giữ chức Thượng thư Thẩm hình viện, khi mất được truy tặng hàm Lễ Bộ Thượng thư.
Từ nền tảng đó, các đời sau của cụ Hoàng Quán Chi tiếp tục khẳng định vị thế của dòng họ trong giới trí thức Việt Nam.
Ông Hoàng Thúc Hội (1870-1938) - cháu đời thứ tư của cụ Quán Chi, đỗ Cử nhân khoa Bính Ngọ (1906), hiệu Cúc Hương. Dù không ra làm quan, ông là người có uy tín lớn trong giới Nho học Hà thành đầu thế kỷ XX. Bài thơ của ông đoạt giải nhất trong cuộc thi do báo “Trung Bắc Tân văn” tổ chức năm 1932 và được khắc trên bia đá tại đền Hai Bà Trưng (Hà Nội). Ông cũng được ghi danh trong “Từ điển nhân vật lịch sử Việt Nam” (NXB Khoa học Xã hội, 1992).
Hai người con trai của cụ Hội đều là những trí thức tiêu biểu. Ông Hoàng Thúc Trâm (1902-1977), bút danh Hoa Bằng, là nhà nghiên cứu văn học và sử học có nhiều công trình giá trị, trong đó có "Quang Trung - Anh hùng dân tộc” và “Hồ Xuân Hương, nhà thơ cách mạng”. Tên ông được đặt cho hai con phố tại Hà Nội và Đà Nẵng.
Người con thứ, ông Hoàng Thúc Tấn (1912-1986) là doanh nhân có tiếng trong lĩnh vực dệt sợi tại Hà Nội và là một trong những người sáng lập báo Thanh Nghị. Tờ báo từng là diễn đàn học thuật và xã hội uy tín, quy tụ nhiều trí thức lớn như Vũ Đình Hòe, Hoàng Xuân Hãn. Trong giai đoạn hoạt động, Thanh Nghị xuất bản hơn 120 số với hàng nghìn bài viết phản ánh các vấn đề kinh tế, xã hội, văn hóa và giáo dục của đất nước.
Cùng thời, kỹ sư Nguyễn Văn Phúc (1916-1995) - cậu ruột của Giáo sư Hoàng Xuân Sính, là Việt kiều tại Pháp, tham gia sản xuất chiếc máy bay TL-1, được xem là máy bay “made in Vietnam” đầu tiên. Ông tốt nghiệp kỹ sư hàng không tại Pháp, sau này trở thành người hỗ trợ bà Hoàng Xuân Sính trong quá trình học tập và nghiên cứu tại châu Âu.
Tiến sĩ Hoàng Sáng - em trai của Giáo sư Hoàng Xuân Sính, cũng lựa chọn con đường du học tại Pháp. Ông tốt nghiệp kỹ sư xây dựng ngành viễn thông tại Paris, sau đó công tác tại Đài Thiên văn Paris, Trung tâm Thí nghiệm Nghiên cứu Không gian và Thiết bị Vật lý Thiên văn (LESIA), cũng như Trung tâm Nghiên cứu Vũ trụ Quốc gia Pháp (CNES).
Trong suốt quá trình làm việc, Tiến sĩ Hoàng Sáng là chuyên gia chủ chốt trong các dự án thí nghiệm không gian của Pháp, từ tên lửa âm thanh Ruby đầu tiên đến các chương trình vệ tinh ISEE, Ulysses, Wind và STEREO - đặt nền móng cho những thành tựu quan trọng trong lĩnh vực thiên văn học vô tuyến và vật lý plasma.
Tinh thần hiếu học trong gia đình Giáo sư Sính tiếp tục được truyền lại cho Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Nghệ sĩ Ưu tú Trần Thị Ngọc Lan - con dâu của bà. Sinh năm 1958, bà Lan gắn bó cả cuộc đời với âm nhạc. Từ năm 1976 đến 1986, bà theo học và tốt nghiệp xuất sắc tại Nhạc viện Hà Nội, sau đó lần lượt nhận bằng Thạc sĩ chuyên ngành Thanh nhạc biểu diễn, Tiến sĩ Lý luận âm nhạc, rồi trở thành Phó Giáo sư của Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam.
Không xuất thân từ gia đình nghệ thuật, nhưng bằng niềm đam mê và nghị lực phi thường, bà Lan đã trở thành nữ Phó Giáo sư, Tiến sĩ đầu tiên của Việt Nam trong ngành thanh nhạc, được giới chuyên môn đánh giá là “giọng hát vàng” của thế hệ nghệ sĩ học thuật.
Bà từng biểu diễn tại nhiều quốc gia như Liên Xô (cũ), Triều Tiên, Malaysia, Nhật Bản, Pháp, tham gia ghi âm, thu băng cho Đài Tiếng nói Việt Nam và Đài Truyền hình Việt Nam. Bà đạt Huy chương bạc Cuộc thi đơn ca toàn quốc (1982), Giải “Hoa Cẩm chướng đỏ” tại Sochi, Liên Xô (1983) và Huy chương vàng Liên hoan Ca nhạc toàn quốc (1985).
Đặc biệt, từ năm 1998-2000, bà được Nhà nước cử sang học tại Nhạc viện Santa Cecilia (Italy) - một trong những trường âm nhạc danh giá nhất thế giới. Năm 2017, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú, ghi nhận hành trình hơn 30 năm cống hiến cho sự nghiệp đào tạo và biểu diễn thanh nhạc Việt Nam.
Ngọn lửa tri thức vẫn tiếp tục được nối dài qua thế hệ cháu nội. Tiến sĩ Trương Nhật Hoa (sinh năm 1991) là cháu nội duy nhất của Giáo sư Hoàng Xuân Sính, được xem là hình mẫu trí thức trẻ của thời đại mới.
Tốt nghiệp Cử nhân Kinh tế tại Học viện Quản lý Singapore, cô tiếp tục học Thạc sĩ Quản trị kinh doanh tại Trường Côte D’Azur (Cộng hòa Pháp), rồi hoàn thành Tiến sĩ Kinh tế phát triển tại Đại học Kinh tế Quốc dân - ngôi trường được mệnh danh là “Stanford của Việt Nam”.
Hiện nay, cô là một nhà quản lý trẻ năng động, đi đầu trong lĩnh vực chuyển đổi số giáo dục, mang tinh thần tiên phong và đổi mới mà gia đình đã truyền lại suốt nhiều thế hệ.
