Đối tượng này sẽ được nhận tiền nếu không sử dụng hết số ngày nghỉ phép năm
(Thị trường tài chính) - Đây là điểm thay đổi đáng chú ý trong Luật Viên chức sửa đổi vừa được Quốc hội thông qua.
Quốc hội đã thông qua Luật Viên chức sửa đổi, đánh dấu một bước thay đổi quan trọng trong cơ chế quản lý và sử dụng nhân lực khu vực công. Luật mới mở rộng quyền của viên chức, tạo sự liên thông giữa khu vực công và tư, đồng thời thiết lập cơ chế đánh giá, tuyển dụng và quản lý chặt chẽ hơn nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập.
Một trong những thay đổi đáng chú ý là việc cho phép viên chức được góp vốn, tham gia quản lý và điều hành doanh nghiệp tư nhân, hợp tác xã, bệnh viện, cơ sở giáo dục và tổ chức nghiên cứu khoa học ngoài công lập. Đây là điểm sửa đổi lớn so với quy định hiện hành, vốn hạn chế viên chức thành lập và điều hành doanh nghiệp, trừ một số trường hợp đặc thù. Luật mới tháo gỡ các rào cản này, nhưng đồng thời đặt ra yêu cầu không để phát sinh xung đột lợi ích, không vi phạm pháp luật chuyên ngành, đạo đức nghề nghiệp và phải bảo đảm yêu cầu phòng, chống tham nhũng.
Luật Viên chức sửa đổi cũng cho phép viên chức hành nghề với tư cách cá nhân trong những lĩnh vực pháp luật không cấm, tạo điều kiện để họ tăng thu nhập hợp pháp từ chuyên môn. Viên chức có thể ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức khác, miễn không trái quy định ngành và không làm ảnh hưởng đến thời gian, nghĩa vụ tại đơn vị công tác. Trong trường hợp hợp đồng làm việc chưa quy định rõ ràng, viên chức cần được sự đồng ý của người đứng đầu đơn vị; riêng người đứng đầu muốn ký hợp đồng ngoài phải có sự chấp thuận của cấp trên trực tiếp.
Bên cạnh đó, Luật sửa đổi mở rộng hình thức tuyển dụng, ngoài thi tuyển còn có xét tuyển hoặc tiếp nhận đặc cách. Những nhóm đối tượng như chuyên gia, nhà khoa học, người có năng khiếu đặc biệt hoặc nhân sự có kinh nghiệm, người đang làm việc theo hợp đồng tại đơn vị sự nghiệp công lập có thể được tuyển thẳng vào biên chế mà không phải qua thi tuyển. Cán bộ, công chức, viên chức, người hưởng lương trong lực lượng vũ trang và cơ yếu cũng có thể chuyển sang làm viên chức nếu đáp ứng tiêu chuẩn vị trí việc làm và được cơ quan có thẩm quyền đồng ý.
Luật cũng đổi mới mạnh mẽ cơ chế đánh giá viên chức. Việc đánh giá dựa trên vị trí việc làm, chức trách và kết quả thực hiện nhiệm vụ, làm căn cứ cho bố trí, đào tạo, khen thưởng, kỷ luật hoặc chấm dứt hợp đồng làm việc. Viên chức không hoàn thành nhiệm vụ, không đáp ứng yêu cầu công việc hoặc không đủ năng lực sẽ bị xem xét xử lý, bao gồm khả năng chấm dứt hợp đồng. Theo Chính phủ, cơ chế này giúp khắc phục tình trạng đánh giá hình thức, góp phần nâng cao trách nhiệm và hiệu quả công tác.
Luật Viên chức sửa đổi quy định rõ các quyền lợi về tiền lương và chế độ của viên chức. Người làm việc trong khu vực sự nghiệp công lập được hưởng tiền lương, tiền thưởng và các khoản thu nhập khác dựa trên hiệu quả công việc và vị trí đảm nhiệm; được thanh toán tiền làm thêm giờ, làm việc ban đêm, công tác phí và các chế độ khác theo quy định pháp luật và quy chế chi tiêu nội bộ. Những viên chức công tác ở miền núi, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số, khu vực có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn hoặc trong các ngành nghề độc hại, nguy hiểm được hưởng chính sách ưu đãi theo quy định.
Viên chức được nghỉ hằng năm, nghỉ lễ, Tết, nghỉ việc riêng hoặc nghỉ không hưởng lương theo quy định của pháp luật về lao động. Trường hợp do yêu cầu công việc không sử dụng hoặc sử dụng không hết số ngày nghỉ hằng năm, họ được thanh toán một khoản tiền tương ứng, phù hợp quy chế chi tiêu và khả năng tài chính của đơn vị. Luật cũng bảo đảm quyền học tập, nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước, tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội; viên chức bị thương hoặc hy sinh khi thực hiện nhiệm vụ được xem xét hưởng chế độ như thương binh hoặc được công nhận là liệt sĩ theo quy định.
Song song với các quyền lợi, Luật Viên chức sửa đổi cũng quy định rõ các hành vi bị cấm. Viên chức không được trốn tránh nhiệm vụ, gây bè phái, mất đoàn kết, tự ý nghỉ việc, bỏ việc, tham gia đình công hoặc đăng tải, phát tán thông tin sai lệch ảnh hưởng đến uy tín đất nước, địa phương và nơi công tác. Họ không được lợi dụng hoạt động nghề nghiệp để tuyên truyền trái với chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước hoặc gây ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống văn hóa, tinh thần của Nhân dân. Các hành vi tham ô, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, nhũng nhiễu, trục lợi và vi phạm pháp luật đều bị nghiêm cấm.
Luật quy định viên chức không được sử dụng tài sản công hoặc tài sản của Nhân dân trái pháp luật; không phân biệt đối xử theo dân tộc, giới tính, tuổi tác, khuyết tật, tôn giáo, tín ngưỡng hay thành phần xã hội dưới bất kỳ hình thức nào trong quá trình thực hiện nhiệm vụ. Đồng thời, viên chức không được xúc phạm danh dự, nhân phẩm, uy tín của người khác khi hoạt động nghề nghiệp và phải tuân thủ đầy đủ những điều cấm theo pháp luật về phòng, chống tham nhũng, tiết kiệm chống lãng phí, doanh nghiệp, bảo vệ bí mật nhà nước và các quy định của cơ quan có thẩm quyền.
Với những thay đổi toàn diện và được áp dụng từ ngày 1/7/2026, Luật Viên chức sửa đổi tạo lập khuôn khổ pháp lý thông thoáng nhưng chặt chẽ, thúc đẩy đội ngũ viên chức phát huy năng lực, bảo đảm quyền lợi chính đáng và tăng tính cạnh tranh, hiệu quả cho khu vực sự nghiệp công lập.
