Danh nhân duy nhất UNESCO công nhận được đặt tên cho 8 trường THPT chuyên ở Việt Nam
(Thị trường tài chính) -Với tài năng xuất chúng, người đời vẫn lưu danh và tri ân nhà bác học. Tên ông được đặt cho nhiều trường trung học phổ thông trên cả nước.
Danh nhân văn hóa được UNESCO công nhận
Ngày 31/10, tại thành phố Samarkand (Cộng hòa Uzbekistan), đã diễn ra Kỳ họp lần thứ 43 của Đại hội đồng Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO). Tại đây, UNESCO chính thức thông qua Nghị quyết tôn vinh và cùng tham gia kỷ niệm 300 năm ngày sinh Danh nhân văn hóa Lê Quý Đôn.
Việc UNESCO ban hành Nghị quyết này cho thấy sự ghi nhận và đánh giá cao những đóng góp của học giả kiệt xuất Lê Quý Đôn. Đây cũng là dịp quảng bá hình ảnh quê hương Hưng Yên, vùng đất sinh ra danh nhân, đến với bạn bè năm châu.
Lê Quý Đôn sinh năm Bính Ngọ (tức ngày 2/8/1726) tại làng Diên Hà, huyện Diên Hà, trấn Sơn Nam Hạ, nay thuộc thôn Đồng Phú, xã Lê Quý Đôn, tỉnh Hưng Yên. Ông nổi tiếng với trí tuệ uyên bác, tinh thần ham học và ý chí không ngừng cầu tiến. Trong suốt cuộc đời, ông sáng tác hàng chục bộ sách, bao quát nhiều lĩnh vực tri thức.
Đặc biệt, trong “Phủ biên tạp lục”, được biên soạn khi ông giữ chức Hiệp trấn tham tán quân cơ ở Thuận Hóa (năm 1776), Lê Quý Đôn đã ghi chép rõ ràng về hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
Những tư liệu quý giá này hiện vẫn là cơ sở khoa học và lịch sử quan trọng khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo trên. Ông là một trong những nhà bác học lớn nhất của Việt Nam thế kỷ XVIII.
Tên được đặt cho gần 10 trường chuyên
Lê Quý Đôn sinh ra trong một gia đình có truyền thống hiếu học và khoa bảng. Thân phụ ông là Tiến sĩ Lê Trọng Thứ, một vị quan nổi tiếng liêm chính, học rộng tài cao; thân mẫu là con gái của một vị quan lớn trong triều đình. Nhờ được thừa hưởng nền nếp học vấn và phẩm chất trí tuệ của gia đình, Lê Quý Đôn sớm bộc lộ tư chất thông minh khác thường.
Ngay từ thuở nhỏ, ông ham học, có trí nhớ tốt, khiến người đương thời gọi ông là “thần đồng”. Năm 14 tuổi, ông theo cha ra kinh thành Thăng Long (nay là Hà Nội) để tiếp tục trau dồi kiến thức, mở rộng con đường học tập.
Ở tuổi 17, Lê Quý Đôn đỗ đầu kỳ thi Hương - kỳ thi chọn nhân tài cấp tỉnh. Mười năm sau, ông tiếp tục đạt ngôi vị cao nhất trong kỳ thi Hội, được xưng là Hội nguyên. Không dừng lại ở đó, ông còn giành danh hiệu Đình nguyên Bảng nhãn trong kỳ thi Đình, một trong những vinh dự cao quý nhất trong hệ thống khoa cử phong kiến Việt Nam.
Với tài năng xuất chúng, người đời vẫn lưu danh và tri ân nhà bác học Lê Quý Đôn. Tên của ông được đặt cho nhiều trường trung học phổ thông trên cả nước. Sau khi sáp nhập địa giới hành chính ngày 1/7/2025, cả nước có 8 trường THPT chuyên mang tên Lê Quý Đôn, gồm:
Tỉnh Điện Biên: Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn tọa lạc tại phường Điện Biên Phủ.
Tỉnh Lai Châu: Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn, phường Tân Phong, tỉnh Lai Châu.
Tỉnh Quảng Trị: Trường Chuyên Lê Quý Đôn thuộc phường Nam Đông Hà. Sau khi sáp nhập với Quảng Bình, tỉnh Quảng Trị mới hiện có hai trường chuyên là THPT Chuyên Võ Nguyên Giáp (từ tỉnh Quảng Bình cũ) và THPT Chuyên Lê Quý Đôn (thuộc Quảng Trị cũ).
Thành phố Đà Nẵng: Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn đặt tại phường An Hải. Sau sáp nhập, Đà Nẵng mới có 3 trường THPT chuyên là THPT Chuyên Nguyễn Bỉnh Khiêm, THPT Chuyên Lê Thánh Tông (cùng từ tỉnh Quảng Nam cũ) và THPT Chuyên Lê Quý Đôn (cũ của TP. Đà Nẵng).
Tỉnh Gia Lai: Trường Chuyên Lê Quý Đôn nằm ở phường Quy Nhơn (trước đây thuộc TP. Quy Nhơn, tỉnh Bình Định cũ). Gia Lai sau hợp nhất có 3 trường chuyên là Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn, THPT Chuyên Chu Văn An, THPT Chuyên Hùng Vương tại phường Diên Hồng (từ TP. Pleiku cũ).
Tỉnh Khánh Hòa: Có 2 trường cùng mang tên THPT Chuyên Lê Quý Đôn, một ở phường Nam Nha Trang và một ở phường Phan Rang 2 (trước đây thuộc tỉnh Ninh Thuận).
TP. Hồ Chí Minh (mới): Trường THPT Chuyên Lê Quý Đôn trước đây thuộc TP. Vũng Tàu (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ). Sau sáp nhập, trường chuyên này thuộc TP. Hồ Chí Minh.
Ngoài ra, ở TP. Cần Thơ hiện nay (trước đây là tỉnh Hậu Giang cũ) từng tồn tại một trường mang tên THPT Chuyên Lê Quý Đôn. Ngôi trường này có tiền thân là THPT Phụng Hiệp, đặt tại TP. Ngã Bảy. Đến năm 2005, trường đổi tên thành THPT Lê Quý Đôn, đến năm 2008 trở thành THPT Chuyên Lê Quý Đôn. Tuy nhiên, từ năm 2010 đến nay, trường quay lại tên cũ là THPT Lê Quý Đôn và không còn mang danh “chuyên”.
