Cổ tự 400 năm tuổi có gác chuông gỗ cao nhất Việt Nam, sở hữu báu vật đang được đề nghị công nhận Bảo vật Quốc gia
(Thị trường tài chính) - Báu vật này được xem là di sản quý giá mang nhiều ý nghĩa.
Nhắc đến các ngôi chùa cổ ở Việt Nam thì chắc chắn không thể bỏ qua chùa Keo, hay còn gọi là Thần Quang Tự.
Đây là ngôi chùa ở xã Duy Nhất, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình cũ, nay thuộc xã Vũ Tiên, tỉnh Hưng Yên. Ngôi chùa này được xếp hạng Di tích Quốc gia đặc biệt năm 2012.
Tương truyền, năm 1016 tại Hương Hải Thanh (nay thuộc xã Xuân Hồng, tỉnh Ninh Bình) có gia đình làm nghề chài lưới họ Dương sinh được cậu con trai đặt tên là Dương Minh Nghiêm. Cậu này từ nhỏ đã có dung mạo hơn người, lớn lên thông tuệ, hiếu học và rất hâm mộ đạo Thiền. Năm 29 tuổi, Dương Minh Nghiêm chính thức xuất gia.
Năm 44 tuổi, ngài đi tới chùa Hà Trạch, tại đây kết bằng hữu cùng Thiền sư Giác Hải và Thiền sư Từ Đạo Hạnh. Cả ba cùng nhau nghiên cứu đạo Phật. Sau đó, ba vị cùng nhau đóng thuyền rồi ngược sông Hồng để sang Tây Trúc thỉnh Phật khổ hạnh tu hành đắc đạo.
Năm 1061, Thiền sư trở về nước rồi dựng chùa Nghiêm Quang để làm nơi ẩn nhẫn, thuyết pháp, giảng đạo. Năm 1167, vua Lý Anh Tông đổi tên chùa Nghiêm Quang thành chùa Thần Quang. Tồn tại được 500 năm thì tới năm 1611, chùa đã bị cuốn trôi trong một trận đại hồng thủy.
Sau đó, nhân dân trong vùng cùng nhau phát động phát tâm để dựng lại ngôi chùa. Quận công Tuấn Thọ Hầu Hoàng Nhân Dũng và vợ là Lại Thị Ngọc Lễ đảm nhận việc vận động xây lại chùa. Họ cũng mời Đông cung Vương phi Trịnh Thị Ngọc Trân làm hội chủ danh dự.
Trong sớ tâu trình Chúa Trịnh Giang có đề cập đến việc mời Cường Dũng Hầu Nguyễn Văn Trụ thiết kế kiểu dáng. Chúa Trịnh Giang cấp cho 100 cây gỗ lim để xây dựng chùa, còn tất cả vật liệu khác đều do nhân dân đóng góp.
Năm 1630, tiến hành khởi công chùa và có 42 hiệp thợ tham gia xây dựng. Tháng 11/1632 toàn bộ công trình hoàn thành chỉ trong thời gian 28 tháng. Chùa mang đậm bản sắc kiến trúc độc đáo thời Lê Trung Hưng thế kỷ XVII.
Chùa Keo gồm nhiều hạng mục với kết cấu tổng thể kiến trúc kiểu “Nội công ngoại quốc” và được bài trí theo lối thờ “Tiền Phật, hậu Thánh”.
Ngôi chùa được phối cảnh như một đóa sen lộng lẫy hào quang, loài cây có đặc tính riêng biệt mà đức Phật ngự thiền gồm 17 tòa, 128 gian tọa lạc trên tổng diện tích 5,8ha. Mặt tiền chùa quay hướng nam với điểm đầu là tam quan ngoại và điểm cuối là gác chuông.
Các hạng mục nằm trên một trục Nam - Bắc, được xem là đường “thần đạo” trong phong thủy kiến trúc. Điểm nhấn độc đáo khu chùa Phật là các pho tượng như: Quan Thế Âm Bồ Tát, Phổ Hiền Bồ Tát, tượng Tuyết sơn, tượng Thích Ca Mâu Ni nhập Niết Bàn... cùng gần 100 pho tượng nguyên tác với những dáng vóc sống động, dung dị thuần khiết.
Bên cạnh đó, chùa Keo còn có tòa gác chuông với chiều cao 11,04m có ba tầng kết cấu bằng những con sơn chồng lên nhau như bông sen khổng lồ. Gác chuông chùa Keo được sách kỷ lục Guiness Việt Nam công nhận là gác chuông cổ bằng gỗ cao nhất Việt Nam.
Ngoài những nét độc đáo về kiến trúc, chùa Keo còn bảo lưu nhiều cổ vật, bảo vật gắn với sự hình thành và phát triển của Chùa từ thế kỷ XVII. Tiêu biểu là hương án được chạm theo kiểu cỏ rối ô xa, đế cuốn chân quỳ dạ cá, hai tầng bao quanh thân bệ. Đây là một bảo vật quốc gia được công nhận năm 2021.
Đặc biệt, Tượng Tuyết Sơn ở chùa Keo là một trong những pho tượng độc đáo bậc nhất của nghệ thuật điêu khắc cổ Việt Nam. Dù trải qua gần 400 năm, pho tượng vẫn được gìn giữ gần như nguyên vẹn.
Theo truyền thuyết, tượng Tuyết Sơn mô phỏng quá trình tu khổ hạnh của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni trước khi thành đạo. Tượng được làm từ một hỗn hợp đặc biệt gồm 5 thành phần: Giấy bản, nước vôi trong, bồ hóng, mật mía và tro. Trong suốt nhiều thế kỷ, tượng vẫn bền vững trước thời gian.
Tượng Tuyết Sơn chùa Keo là tác phẩm nghệ thuật, di sản quý giá - nơi hội tụ triết lý tu hành, giá trị thẩm mỹ và dấu ấn kỹ thuật truyền thống. Mới đây, địa phương đã làm hồ sơ đề nghị công nhận pho tượng là Bảo vật Quốc gia.
