Chuyên gia cảnh báo nguy cơ hình thành đại dịch từ cúm gia cầm
(Thị trường tài chính) - Nghiên cứu mới cho thấy virus cúm gia cầm H9N2 có khả năng thích nghi ngày càng cao với tế bào người, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ bùng phát đại dịch trong tương lai.
Theo tạp chí Nature, các nhà khoa học cảnh báo rằng virus cúm gia cầm A/H9N2, trước đây ít được quan tâm do thường chỉ gây bệnh nhẹ ở chim, đang cho thấy khả năng thích nghi ngày càng cao với tế bào người, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ bùng phát đại dịch trong tương lai.
Trong những năm gần đây, công tác giám sát dịch bệnh chủ yếu tập trung vào virus cúm gia cầm H5N1, chủng virus đã lan rộng khắp nhiều châu lục, gây bệnh nặng và khiến hàng chục người thiệt mạng. Từ năm 2020 đến nay, H5N1 đã cướp đi sinh mạng của khoảng 21 người và hiện đang lan truyền trong các đàn bò sữa ở Bắc Mỹ.
Tuy nhiên, theo giáo sư Kelvin To, chuyên gia vi sinh lâm sàng tại Đại học Hong Kong, một mối đe dọa khác đang âm thầm bị bỏ quên: virus cúm gia cầm H9N2. Đây là chủng cúm phổ biến thứ hai có khả năng lây sang người nhưng lại chưa nhận được sự quan tâm tương xứng.
Ông cho biết, kể từ năm 1998, đã có 173 ca nhiễm H9N2 ở người được ghi nhận, phần lớn tại Trung Quốc. Những phát hiện mới nhất của nhóm nghiên cứu do ông dẫn đầu đã được trình bày tại Hội nghị quốc tế Liên minh Nghiên cứu Đại dịch tổ chức ở Melbourne (Australia) vào ngày 27/10.
Bà Michelle Wille, chuyên gia tại Viện Peter Doherty (Melbourne), nhận định rằng số ca nhiễm thực tế có thể cao hơn nhiều so với thống kê, bởi hầu hết người mắc H9N2 chỉ có triệu chứng nhẹ hoặc không cần nhập viện. Ngoài ra, phần lớn các hoạt động xét nghiệm hiện nay vẫn tập trung vào việc phát hiện H5N1, khiến các trường hợp H9N2 dễ bị bỏ sót.
Kết quả nghiên cứu của nhóm giáo sư To cho thấy, từ khoảng năm 2015, H9N2 đã trải qua những biến đổi di truyền giúp virus dễ dàng xâm nhập tế bào người hơn. Trong các thí nghiệm trên tế bào, mẫu virus thu thập năm 2024 cho thấy khả năng lây nhiễm cao hơn rõ rệt so với mẫu năm 1999, đồng thời gắn kết mạnh mẽ hơn với nhiều thụ thể trên bề mặt tế bào người. Những dữ liệu này cho thấy H9N2 đang từng bước thích nghi, mở ra nguy cơ có thể lây truyền trực tiếp giữa người với người trong tương lai.
Dẫu vậy, bà Wille cho rằng virus này vẫn cần nhiều biến đổi hơn nữa để có thể duy trì sự lây lan bền vững trong cộng đồng. Theo bà, H9N2 phải thay đổi cách thức gắn kết, ưu tiên liên kết với các thụ thể của con người thay vì của chim, đồng thời thích nghi với điều kiện nhiệt độ và độ pH trong cơ thể người, vốn khác biệt đáng kể so với ở loài chim.
Trước nguy cơ đó, các chuyên gia kêu gọi tăng cường giám sát và nâng cao nhận thức cộng đồng về các chủng cúm gia cầm mới nổi. Bà Wille nhấn mạnh rằng hiện chưa có quy định quốc tế bắt buộc báo cáo các ca nhiễm do những chủng cúm có độc lực thấp như H9N2, khiến việc theo dõi và kiểm soát dịch bệnh gặp nhiều khó khăn.
Giáo sư Kelvin To cũng cho rằng cần đặc biệt chú trọng việc giám sát các loài động vật có vú thường xuyên tiếp xúc với chim hoang dã hoặc gia cầm. Đây là yếu tố then chốt để xác định xem H9N2 đã thích nghi với các loài động vật khác ngoài con người hay chưa.
Ông cảnh báo rằng khi một động vật bị nhiễm nhiều loại virus cùng lúc, vật liệu di truyền của chúng có thể “trộn lẫn” trong quá trình nhân lên, tạo ra những biến thể mới có khả năng lây sang người. Thực tế, các nhà khoa học từng phát hiện thành phần di truyền của H9N2 trong một số chủng virus cúm gia cầm từng gây bùng phát ở người, làm dấy lên lo ngại về nguy cơ tái tổ hợp gen giữa các chủng virus khác nhau.
