Chính thức từ tháng 7/2026, tăng thời gian nghỉ thai sản cho lao động nữ, ưu tiên mua nhà ở xã hội cho người có từ hai con đẻ trở lên
(Thị trường tài chính) - Đây là nội dung đáng chú ý trong Luật Dân số vừa được Quốc hội thông qua.
Sáng 10/12, Quốc hội tiến hành quy trình biểu quyết thông qua Luật Dân số bằng hình thức bấm nút điện tử. Kết quả cho thấy có 448/450 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, tương ứng 94,71% tổng số đại biểu, qua đó chính thức phê chuẩn luật này.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết dự án Luật lần này đánh dấu sự thay đổi căn bản khi chuyển trọng tâm chính sách dân số từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển. Những định hướng này được thể hiện qua việc giải quyết đồng bộ các vấn đề về quy mô, cơ cấu, thích ứng với già hóa dân số và nâng cao chất lượng dân số trong mối liên hệ với phát triển kinh tế - xã hội.
Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Chính phủ đã rà soát kỹ phạm vi điều chỉnh và hoàn thiện nội dung giải thích từ ngữ nhằm phản ánh đúng bản chất của Luật. Các quy định tập trung vào những mục tiêu cốt lõi như duy trì mức sinh thay thế, giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, thích ứng với dân số già, đồng thời tăng cường truyền thông, giáo dục, đảm bảo nguồn lực thực hiện.
Luật Dân số gồm 8 chương, 30 điều và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2026.
Các giải pháp thiết thực được quy định trong Luật Dân số như thời gian nghỉ thai sản đối với lao động nữ sinh con thứ hai là 7 tháng; lao động nam được nghỉ 10 ngày làm việc khi vợ sinh con. Luật cũng nêu hỗ trợ tài chính cho phụ nữ dân tộc thiểu số rất ít người; phụ nữ sinh con tại địa phương có mức sinh dưới mức sinh thay thế; phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi.
Những người có từ hai con đẻ trở lên được ưu tiên mua, thuê mua hoặc thuê nhà ở xã hội theo quy định pháp luật về nhà ở. Chính phủ sẽ quy định mức hưởng, trình tự và thủ tục của các chính sách căn cứ tình hình kinh tế - xã hội từng giai đoạn.
Luật xác định khung định hướng chính sách tổng thể liên quan đến lao động, việc làm, tiền lương, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, giáo dục, chăm sóc sức khỏe, nhà ở và các chính sách khác nhằm tăng tỷ lệ sinh, hướng tới đạt mức sinh thay thế bền vững. Đối với mục tiêu giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, luật khuyến khích đưa nội dung không trọng nam hơn nữ, không lựa chọn giới tính thai nhi vào hương ước, quy ước cộng đồng.
Luật quy định đình chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh đối với người thực hiện hành vi thông báo, tiết lộ giới tính thai nhi để phá thai theo quy định pháp luật về khám bệnh, chữa bệnh. Hằng năm, cơ quan thống kê trung ương công bố tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh để Chính phủ và chính quyền địa phương cấp tỉnh xây dựng biện pháp can thiệp phù hợp.
Chương IV của luật tập trung vào việc thích ứng với già hóa dân số, bao gồm chuẩn bị cho tuổi già, chăm sóc người cao tuổi, phát triển nhân lực chăm sóc người cao tuổi cùng các biện pháp phụng dưỡng, chăm sóc và phát huy vai trò của người cao tuổi theo quy định pháp luật. Luật nhấn mạnh mỗi cá nhân cần chủ động chuẩn bị cho tuổi già từ khi còn trẻ thông qua chăm sóc sức khỏe, chuẩn bị tâm lý và tài chính; tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế; học tập, nâng cao kiến thức và kỹ năng để duy trì sức khỏe thể chất, tinh thần; tham gia hoạt động hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi.
Nhà nước có chính sách hỗ trợ nhóm đối tượng ưu tiên chuẩn bị cho tuổi già và khuyến khích cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân hỗ trợ theo nhu cầu từng nhóm người cao tuổi. Luật cũng khuyến khích cá nhân tham gia bảo hiểm sức khỏe theo quy định pháp luật về kinh doanh bảo hiểm.
Cũng trong sáng 10/12, Quốc hội thông qua Luật Phòng bệnh với 93,02% đại biểu có mặt tán thành. Luật gồm 6 chương, 46 điều và có hiệu lực từ ngày 1/7/2026.
Một trong những nội dung đáng chú ý là quy định khám sức khỏe định kỳ và khám sàng lọc miễn phí. Để bảo đảm tính khả thi, Chính phủ hoàn thiện quy định theo hướng đa dạng hóa nguồn kinh phí, bao gồm ngân sách nhà nước, xã hội hóa và nguồn từ Quỹ bảo hiểm y tế. Điều 44 của luật sửa đổi, bổ sung Luật Bảo hiểm y tế, nêu Quỹ bảo hiểm y tế chi trả chi phí khám sức khỏe định kỳ và khám sàng lọc miễn phí tùy theo lộ trình và khả năng cân đối quỹ.
Bộ trưởng Đào Hồng Lan đánh giá đây là bước đột phá quan trọng nhằm thể chế hóa các nghị quyết đã ban hành. Luật cũng tiếp thu và chỉnh lý nhiều nội dung liên quan đến phòng chống bệnh không lây nhiễm, rối loạn tâm thần, dinh dưỡng; tăng cường quản lý nguy cơ, sàng lọc và phát hiện sớm bệnh, ưu tiên nhóm yếu thế và người dân vùng khó khăn.
Các quy định về phòng chống bệnh lây nhiễm được hoàn thiện trên cơ sở thực tiễn phòng chống dịch Covid-19, phù hợp tình hình mới. Đối với Quỹ phòng bệnh, Chính phủ chỉnh lý theo hướng tách bạch mục đích, nhiệm vụ của quỹ và bổ sung nhiệm vụ chi cho hoạt động khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí nhằm thống nhất quy định liên quan, tạo nguồn lực thực hiện chính sách.
