'Cánh chim đầu đàn' của violoncelle Việt Nam qua đời
(Thị trường tài chính) - Nhiều đồng nghiệp, bạn bè, học trò và khán giả bày tỏ niềm tiếc thương sâu sắc trước thông tin này.
Chiều 17/12, GS.NSND Bùi Gia Tường - nguyên Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, qua đời, hưởng thọ 89 tuổi. Thông tin được ông Bùi Tường Văn - con trai nghệ sĩ, xác nhận.
GS.NSND Bùi Gia Tường sinh năm 1937 trong một gia đình trí thức ở Hà Nội. Ngày bé, ông thích hát và cũng có giọng hát hay nên được sinh hoạt tại đoàn xung phong tuyên truyền của Ninh Bình. Sau này, ông được giới thiệu vào Đoàn Văn công của Sư đoàn 308 để hát phục vụ bộ đội.
Ở tuổi 19, Bùi Gia Tường bắt đầu theo học violoncelle, trở thành sinh viên cello Việt Nam đầu tiên được đào tạo bài bản tại Nhạc viện Tchaikovsky (Liên Xô cũ), nơi ông tốt nghiệp cả đại học lẫn cao học. Đây là dấu mốc quan trọng trong lịch sử âm nhạc hàn lâm Việt Nam.
Sau khi về nước, từ năm 1965, Bùi Gia Tường bắt đầu sự nghiệp giảng dạy và trở thành giảng viên cello hệ đại học đầu tiên của Nhạc viện Hà Nội, nay là Học viện Âm nhạc quốc gia Việt Nam. Trong bối cảnh violoncelle là nhạc cụ hiếm ở Việt Nam thời kỳ đó, ông đóng vai trò then chốt trong việc đào tạo đội ngũ nghệ sĩ cello, góp phần hình thành bè cello tập thể - yếu tố không thể thiếu của các dàn nhạc giao hưởng chuyên nghiệp.
Song song với công tác sư phạm, ông là nghệ sĩ độc tấu violoncelle có uy tín. Hơn 50 năm hoạt động nghệ thuật, GS.NSND Bùi Gia Tường biểu diễn tại nhiều quốc gia như Liên Xô (cũ), Phần Lan, Bulgaria, Hungary, Tiệp Khắc (cũ)… Ông từng độc tấu và biểu diễn cùng Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam, Dàn nhạc Giao hưởng Nhạc viện Hà Nội, Nhà hát Giao hưởng - Hợp xướng - Nhạc Vũ Kịch Việt Nam.
Ông cũng là nghệ sĩ violoncelle Việt Nam đầu tiên được mời làm giám khảo môn cello tại các cuộc thi Tchaikovsky quốc tế vào các năm 1982 và 1986. Nhiều bản thu âm của ông tại Đài Tiếng nói Việt Nam đến nay vẫn được lưu giữ, được giới chuyên môn đánh giá cao về chất lượng diễn tấu và chiều sâu cảm xúc.
Trong lĩnh vực quản lý, từ năm 1986 đến 1999, ông đảm nhiệm các vị trí Phó Cục trưởng rồi Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ Văn hóa - Thông tin, nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), đồng thời kiêm Phó Giám đốc Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam và Giám đốc Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam. Dù đảm nhận nhiều trọng trách quản lý, cây đàn violoncelle vẫn luôn hiện diện trong không gian làm việc của ông như một phần không tách rời của đời sống nghề nghiệp.
Với những đóng góp cho nghệ thuật và giáo dục âm nhạc, ông được Nhà nước phong học hàm Phó Giáo sư năm 1980, Giáo sư (cấp II) năm 1992; nhận Huân chương Lao động hạng Nhất năm 1998; được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân năm 2001.
Cuối năm 2007, Nhạc viện Hà Nội tổ chức đêm hòa nhạc mừng sinh nhật lần thứ 70 của GS.NSND Bùi Gia Tường. Trong chương trình, ông trình diễn nhiều tác phẩm kinh điển viết cho violoncelle như “Khúc tưởng niệm” (G. Fauré), “Sonata cho cello và piano cung Sol thứ”, “Nỗi đau khổ của tình yêu” (F. Kreisler), “Vũ khúc Hơ Rê” (Hoàng Dương)…
Trong các tác phẩm gắn liền với tên tuổi NSND Bùi Gia Tường, “Trở về đất mẹ” là tác phẩm phổ biến và được nghe nhiều nhất tại Việt Nam. Tiếng đàn của ông trong bản nhạc này tập trung vào cảm xúc, không chú trọng phô diễn kỹ thuật. Nhiều người nhận xét, âm thanh từ cây violoncelle của ông gợi cảm giác trở về cội nguồn, tinh tế và giàu nhân văn, tạo ấn tượng mạnh trong ký ức người nghe.
Những năm cuối đời, GS.NSND Bùi Gia Tường vẫn dành phần lớn thời gian cho cây đàn, tiếp tục biểu diễn, giảng dạy và tham gia các hoạt động nghệ thuật cộng đồng. Ông nhiều lần bày tỏ trăn trở về việc thiếu môi trường biểu diễn và điều kiện bám nghề của các thế hệ nghệ sĩ trẻ.
Năm 80 tuổi, ông dự định tổ chức một chương trình biểu diễn quy tụ đầy đủ các thế hệ chơi cello Việt Nam nhưng đổ bệnh giữa chừng, mong muốn đó chưa thành hiện thực.
Theo gia đình, lễ tang GS.NSND Bùi Gia Tường diễn ra sáng 19/12 tại Nhà tang lễ số 5 Trần Thánh Tông (Hà Nội). Ông được an táng tại Nghĩa trang Yên Kỳ (Hà Nội).
