Cấm triệt để thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng: Lợi bất cập hại?
(Thị trường tài chính) - Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đều được hiểu là sản phẩm giảm thiểu tối đa các tác hại với sức khỏe so với thuốc lá truyền thống, nhưng cơ chế hoạt động khác nhau của chúng có thể dẫn tới những kết luận khác.
Tại Việt Nam hiện nay, cả thuốc lá điện tử (e-cigarettes) và thuốc lá nung nóng (heated tobacco products) đang được gọi chung dưới khái niệm “thuốc lá thế hệ mới”. Bộ Y tế đã đưa ra các nghiên cứu và đang đề xuất với Chính phủ về việc ban hành Nghị quyết cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, quảng cáo và các hoạt động liên quan đến các sản phẩm này cùng những sản phẩm tương tự. Điều này nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng và ngăn ngừa những rủi ro tiềm ẩn từ việc sử dụng các sản phẩm này.
Trong kế hoạch dài hạn, Bộ Y tế dự kiến sẽ sửa đổi và bổ sung Luật Phòng chống tác hại thuốc lá để đảm bảo tính thống nhất trong quản lý các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới. Dự kiến, nội dung cấm thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng sẽ được trình Quốc hội xem xét và thông qua tại kỳ họp tháng 10/2024.
Tuy nhiên, có nhiều ý kiến cho rằng, việc đánh đồng hai loại thuốc lá này với nhau và đề xuất cấm hoàn toàn có thể dẫn đến nhiều hệ lụy không mong muốn.
Đầu tiên, Việt Nam có thể mất đi cơ hội chuyển đổi từ thuốc lá gây hại lớn cho sức khỏe sang các sản phẩm công nghệ cao hơn và ít gây hại hơn. Việc cấm cũng làm khó khăn cho người nước ngoài tại Việt Nam và du khách quốc tế trong việc tìm kiếm sản phẩm thuốc lá mà quốc gia họ cho phép sử dụng.
Ngoài ra, việc cấm hoàn toàn các sản phẩm này có thể tạo ra thị trường chợ đen. Khi các sản phẩm này bị cấm, nhu cầu của người dùng không giảm mà có thể chuyển sang tìm kiếm nguồn cung cấp từ thị trường chợ đen. Điều này dẫn đến việc buôn lậu các sản phẩm này vào Việt Nam, gây khó khăn cho cơ quan quản lý trong việc kiểm soát chất lượng và an toàn của sản phẩm.
Bên cạnh đó, người tiêu dùng có thể tiếp tục sử dụng các sản phẩm nhập lậu không được kiểm soát chất lượng, gây hại lớn cho sức khỏe cộng đồng.
Ngoài ra, việc cấm các sản phẩm thay thế như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng có thể khiến người dùng quay trở lại sử dụng thuốc lá truyền thống. Điều này đi ngược lại mục tiêu giảm thiểu tác hại của việc hút thuốc, vì thuốc lá truyền thống đã được chứng minh là gây ra nhiều tác hại đối với sức khỏe hơn. Thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng cũng đóng vai trò hỗ trợ trong quá trình cai nghiện thuốc lá. Việc cấm các sản phẩm này sẽ khiến người dùng gặp khó khăn hơn trong việc tìm kiếm các phương pháp thay thế để giảm hoặc bỏ hút thuốc lá.
Vì vậy, việc trước tiên phải hiểu đó là phân biệt cơ chế hoạt động và tìm hiểu về các tác động sức khỏe đã được chứng minh của thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, từ đó, người tiêu dùng có thể có một cái nhìn tổng quát hơn và đưa ra lựa chọn đúng đắn.
Dưới đây là một số những so sánh chi tiết về hai loại “thuốc lá thế hệ mới”:
1. Thuốc lá điện tử (e-cigarettes)
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) định nghĩa thuốc lá điện tử là các sản phẩm sử dụng hệ thống phân phối điện tử (e-cigarette) để tạo ra sol khí cho người dùng hít vào. Những thiết bị này có thể tồn tại dưới dạng một thiết bị hoàn chỉnh hoặc dưới dạng các bộ phận riêng lẻ. Chúng được thiết kế với mục đích tạo ra một trải nghiệm hút thuốc ít gây hại hơn so với thuốc lá truyền thống.
Thuốc lá điện tử hoạt động bằng cách làm nóng dung dịch chứa các chất có hoặc không chứa nicotine, cùng với các chất tạo hương vị. Các chất này thường được hòa tan trong propylene glycol và/hoặc glycerine và không chứa bất kỳ thành phần thuốc lá nào. Khi người dùng hít vào, dung dịch này sẽ được làm nóng và chuyển hóa thành sol khí, hay còn gọi là hơi nước, để người dùng hít vào phổi.
Các đặc điểm chính của thuốc lá điện tử:
- Nicotine dạng lỏng: Trong thuốc lá điện tử, nicotine tồn tại dưới dạng dung dịch lỏng, thường được pha chế cùng các hương vị đa dạng nhằm mang lại trải nghiệm phong phú cho người sử dụng.
- Sử dụng pin: Các thiết bị thuốc lá điện tử thường được trang bị pin sạc hoặc pin thay thế. Pin này làm nóng cuộn dây, từ đó hóa hơi dung dịch lỏng (e-liquid) để người dùng hít vào.
- Hóa hơi e-liquid: Quá trình này không tạo ra các sản phẩm đốt cháy độc hại như khói thuốc và hắc ín, giảm thiểu các rủi ro sức khỏe liên quan đến việc hít phải các chất độc hại.
- Đa dạng hương vị: Thuốc lá điện tử cung cấp nhiều lựa chọn hương vị khác nhau, từ các loại trái cây, bạc hà cho đến những hương vị phức tạp hơn, giúp người dùng có nhiều sự lựa chọn phù hợp với sở thích cá nhân.
- Không đốt thuốc lá: Vì không có quá trình đốt cháy, thuốc lá điện tử giảm thiểu việc sản sinh các chất gây ung thư và hóa chất độc hại khác, góp phần giảm thiểu nguy cơ cho sức khỏe của người sử dụng.
Theo nghiên cứu từ WHO, có ít nhất 60 hợp chất hóa học đã được tìm thấy trong dung dịch thuốc lá điện tử, còn được gọi là tinh dầu. Những hợp chất này bao gồm nicotine, các chất tạo hương vị, và các chất phụ gia khác. Ngoài ra, khi dung dịch này bị làm nóng và chuyển hóa thành sol khí, nó có thể tạo ra nhiều hợp chất hóa học khác trong khói hoặc hơi nước.
WHO cũng đã chỉ ra rằng có gần 20.000 loại hương vị khác nhau có sẵn trong các sản phẩm thuốc lá điện tử, từ hương vị trái cây, bạc hà cho đến các hương vị phức tạp hơn như bánh ngọt hay cà phê.
Báo cáo từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) của Hoa Kỳ cho biết, ngoài các hợp chất chính như propylene glycol và glycerine, sol khí từ thuốc lá điện tử còn chứa các kim loại nặng như nickel, tin và chì. Hơn nữa, các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOC) và một số chất gây ung thư cũng đã được phát hiện trong sol khí này.
Một báo cáo từ Viện Hàn lâm Khoa học, Kỹ thuật và Y học Quốc gia Hoa Kỳ (NASEM) nhấn mạnh rằng, dù thuốc lá điện tử có thể ít gây hại hơn so với thuốc lá truyền thống, chúng vẫn không hoàn toàn an toàn và có thể gây ra các tác hại tiềm tàng đối với sức khỏe.
Sự đa dạng và phức tạp của các thành phần trong thuốc lá điện tử, cùng với sự thiếu rõ ràng về tác động dài hạn đối với sức khỏe, đã dẫn đến những tranh luận mạnh mẽ về việc liệu có nên cấm hoàn toàn loại sản phẩm này hay không. Các cơ quan y tế và các nhà nghiên cứu vẫn đang tiếp tục theo dõi và nghiên cứu để đưa ra các kết luận chính xác và có cơ sở khoa học hơn về tác động của thuốc lá điện tử.
2. Thuốc lá nung nóng (heated tobacco products)
Thuốc lá nung nóng (heated tobacco products) là một công nghệ tiên tiến nhằm cung cấp nicotine thông qua quá trình nung nóng thay vì đốt cháy thuốc lá. Sự khác biệt này giúp giảm thiểu đáng kể các chất độc hại và nguy cơ sức khỏe liên quan đến việc hút thuốc truyền thống. Theo các báo cáo từ nhiều tổ chức y tế uy tín như WHO, thuốc lá nung nóng mang lại nhiều lợi ích và tiềm năng như một giải pháp thay thế an toàn hơn.
Thuốc lá nung nóng sử dụng một thiết bị đặc biệt để làm nóng lá thuốc đến một nhiệt độ nhất định, đủ để giải phóng nicotine và hương vị mà không đốt cháy thuốc lá. Quá trình này tạo ra aerosol (khí dung) thay vì khói, giúp giảm thiểu các chất độc hại sinh ra từ quá trình đốt cháy.
Các điểm chính của thuốc lá nung nóng:
- Sử dụng thuốc lá thật: Thuốc lá nung nóng sử dụng lá thuốc thật, mang lại hương vị tự nhiên của thuốc lá mà không cần đốt cháy. Điều này tạo ra trải nghiệm gần gũi với việc hút thuốc truyền thống hơn so với thuốc lá điện tử.
- Nung nóng thay vì đốt cháy: Quá trình nung nóng không tạo ra khói và các sản phẩm đốt cháy có hại như hắc ín và carbon monoxide. Do đó, nguy cơ đối với sức khỏe được giảm thiểu đáng kể.
- Sản xuất aerosol: Thuốc lá nung nóng tạo ra aerosol chứa nicotine và các hợp chất khác từ lá thuốc. Aerosol này ít chứa chất độc hại hơn so với khói thuốc lá truyền thống, làm giảm tác động đến người sử dụng và môi trường xung quanh.
- Tùy chọn hương vị hạn chế: Mặc dù các sản phẩm thuốc lá nung nóng có ít tùy chọn hương vị hơn so với thuốc lá điện tử, nhưng sự tập trung vào hương vị tự nhiên của lá thuốc giúp tạo ra trải nghiệm chân thực và đáng tin cậy cho người dùng.
- Ít mùi hơn thuốc lá truyền thống: Vì không có quá trình đốt cháy, thuốc lá nung nóng tạo ra ít mùi hơn và không ảnh hưởng nhiều đến môi trường xung quanh, giúp giảm thiểu sự phiền toái cho người không hút thuốc.
Lợi ích cụ thể:
- Giảm thiểu chất độc hại: Một trong những lợi ích lớn nhất của thuốc lá nung nóng là giảm thiểu các chất độc hại sinh ra từ quá trình đốt cháy. Các chất gây ung thư như hắc ín và carbon monoxide không được sản sinh ra hoặc chỉ tồn tại ở mức độ rất thấp.
- Giảm nguy cơ ung thư: Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc sử dụng thuốc lá nung nóng có thể giảm nguy cơ ung thư phổi và các bệnh ung thư liên quan đến thuốc lá khác, nhờ việc loại bỏ các chất gây ung thư chính trong khói thuốc lá truyền thống.
- Ít ảnh hưởng đến người xung quanh: Với việc không tạo ra khói, thuốc lá nung nóng ít gây hại đến những người xung quanh so với thuốc lá truyền thống. Aerosol từ thuốc lá nung nóng chứa ít chất độc hại hơn và ít mùi hơn, giúp giảm thiểu tác động của hút thuốc thụ động.
- Cải thiện trải nghiệm người dùng: Thuốc lá nung nóng mang lại trải nghiệm gần giống với hút thuốc lá truyền thống hơn so với thuốc lá điện tử, do sử dụng lá thuốc thật và tạo ra aerosol từ lá thuốc. Điều này giúp người dùng dễ dàng chuyển đổi từ thuốc lá truyền thống sang thuốc lá nung nóng.
- Quản lý Nicotine hiệu quả: Thuốc lá nung nóng cung cấp một phương pháp quản lý nicotine hiệu quả, cho phép người dùng kiểm soát lượng nicotine họ hấp thụ mà không phải tiếp xúc với các chất gây hại từ khói thuốc lá.
Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cũng đã công nhận thuốc lá nung nóng như một sản phẩm giảm thiểu tác hại. FDA cũng từng cấp phép sử dụng cho một số loại thuốc lá nung nóng được đánh giá là ít có hại với sức khỏe hơn thuốc lá điếu. Trong đánh giá của mình, FDA đã xác nhận rằng việc sử dụng thuốc lá nung nóng có thể giảm tiếp xúc với các chất gây ung thư và độc hại, đồng thời giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến hút thuốc lá.
Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Journal of the American College of Cardiology cũng chỉ ra rằng thuốc lá nung nóng có thể ít gây hại cho hệ tim mạch hơn so với thuốc lá truyền thống. Nghiên cứu này cho thấy rằng người sử dụng thuốc lá nung nóng có mức độ các chất gây viêm và tổn thương mạch máu thấp hơn so với người hút thuốc lá truyền thống.
Public Health England (PHE) cũng từng đưa ra báo cáo rằng sản phẩm thuốc lá nung nóng có tiềm năng giảm thiểu tác hại so với thuốc lá truyền thống. Họ ghi nhận rằng các sản phẩm này có thể giúp người dùng giảm tiếp xúc với các chất độc hại trong khói thuốc lá.
Tuy nhiên, việc cho phép sử dụng các loại thuốc lá nung nóng, hoặc thậm chí là thuốc lá điện tử ở một số quốc gia không có nghĩa là các loại thuốc lá này hoàn toàn được “chấp thuận”. Theo FDA, tất cả các sản phẩm thuốc lá đều có hại; tuy nhiên, các sản phẩm thuốc lá khác nhau gây ra các mức độ rủi ro sức khỏe khác nhau cho người dùng, trong đó các sản phẩm thuốc lá dễ cháy là có hại nhất.
Không có sản phẩm thuốc lá an toàn, vì vậy những người hiện không sử dụng các sản phẩm thuốc lá, đặc biệt là những người trẻ tuổi, không nên bắt đầu.
Cả thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng đều được một số quốc gia cho phép thử nghiệm thay thế thuốc lá truyền thống bởi ít gây hại sức khỏe người dùng. Tuy nhiên, khó khăn trong quản lý thuốc lá điện tử có hệ thống mở và sự nhầm lẫn giữa các loại sản phẩm này đã dẫn đến nhiều tranh luận và e ngại.
Việc cung cấp thông tin chi tiết và so sánh giữa các sản phẩm này hy vọng sẽ giúp người đọc có cái nhìn toàn diện hơn, từ đó đưa ra quyết định thông thái cho sức khỏe của mình và góp phần vào việc xây dựng chính sách hợp lý.
