CHUYỆN VỈA HÈ:
Cha đẻ “Cốc vại bia hơi” huyền thoại
(Thị trường tài chính) -Mặc dù được thiết kế từ năm 1974 nhưng phải cho đến năm 1976, sau khi thống nhất đất người ta mới bắt đầu sản xuất hàng loạt “Vại bia hơi Lê Huy Văn” và người ta mới biết đến tác giả của nó.
CỐC VẠI BIA HƠI HUYỀN THOẠI
Anh Lê Huy Văn, tốt nghiệp lớp 10 (hệ 10 năm) được đi du học tại Cộng hòa Dân chủ Đức, chàng sinh viên trẻ này theo học ngành Tạo dáng Công nghiệp ở một ngôi trường nổi tiếng Trường Đại học Mỹ thuật và Design Halle - Burg Giebichenstein. Về nước, anh công tác tại Liên Hiệp Hợp tác xã Trung ương rồi làm Phó hiệu trưởng Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp trước khi nghỉ hưu.
Thân phụ của thầy Lê Huy Văn là họa sĩ Lê Quốc Lộc, một trong những họa sĩ gạo cội của hội họa từ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đặc biệt là ở mảng sơn mài. Em ruột của Lê Huy Văn là họa sĩ Lê Trí Dũng, người nổi tiếng với nghệ danh “Dũng Ngựa”, vì rất nhiều người thích và mua tranh họa sĩ này vẽ ngựa trong những năm gần đây. Các con, các cháu, hơn chục người, đều là họa sĩ, nhà thiết kế. Nói qua thế để thấy, nhà Lê Huy này là “nhà nòi” nghệ thuật.
Nhớ lại lịch sử năm 1954, sau giải phóng Thủ đô, ông chủ Pháp của Nhà máy Bia Hà Nội dỡ máy móc chuyển vào Nam. Chúng ta tiếp quản, tìm các khôi phục nhà máy này và đến năm 1958, lô bia Trúc Bạch thử nghiệm đầu tiên ra đời. Đây cũng là nhãn bia uy tín nhất của Việt Nam, cho đến nay. Năm 1960, nhà máy này chế ra mẻ bia hơi đầu tiên trên miền Bắc. Nhưng uống bia hơi bằng cái gì đây?
Lãnh đạo nhà máy đau đầu bởi nếu vại bia làm gốm hay kim loại thì không thể nhìn thấy màu vàng óng ả của bia hơi. Dùng vại nhựa khi chạm cốc thì âm thanh đùng đục rất khó nghe. Còn dùng vại thủy tinh tốt hoặc pha lê thì đắt quá, nhà máy không kham nổi. Vả lại, các vật liệu trên đều rất khó tái chế hàng loạt với giá rẻ!
Họa sĩ Lê Huy Văn đã giải tất cả những câu hỏi trên, bằng việc thiết kế chiếc cốc vại thủy tinh thủ công không quai như chúng ta vẫn đang dùng. Vai bia của anh văn không có quay để người phục vụ còn lồng vào nhau khi thu dọn. Thử nghiệm thành công, vào một ngày đẹp trời năm 1974, ông Nguyễn Văn Thao, kỹ sư Canh nông từ thời Pháp thuộc (cùng Cù Huy Cận)- Chủ nhiệm đầu tiên của Liên hiệp Hợp tác xã Trung ương, một trí thức thực thụ, giao cho Lê Huy Văn thiết kế chiếc cốc dùng uống bia hơi .
“Vại bia hơi Lê Huy Văn” có giá rất rẻ, vỡ dễ tái chế, các lò thủy tinh thủ công tại Hà Nội lúc ấy đều có thể sản xuất hàng loạt được. “Vại bia hơi Lê Huy Văn” cũng rất hợp với các quán bia hơi “vỉa hè” Hà Nội và túi tiền của khách uống bình dân, chạm cốc tạo ra âm thanh rất vui tai. Sau vài lần cân chỉnh, họa sĩ Lê Huy Văn quyết định chọn dung tích 0,5 lít, vừa đủ để giải cơn khát của các người thích uống bia lại vừa hợp với “sức cầm” của người Việt.
GẮN BÓ CÙNG BIA HƠI HÀ NỘI
Khi đem ra sử dùng, dân chạy bàn các các quán bia rất thích loại vai bia “Made in Vietnam” này bởi dễ dàng lồng chúng lại thành chồng, thành cột mà bê vác.
Giới hội họa khi ngồi thưởng thức bia hơi, nhìn sau lớp vỏ thủy tinh, bia hơi Hà Nội, vốn mang mầu hổ phách nhạt, thoắt trở thành mầu hoàng yến, như là mầu áo mỹ nhân mùa Thu! Có ông cao hứng đọc thơ: “Mỹ nhân tự cổ như danh tướng”, “Anh hùng nan quá mỹ nhân quan”.
Nói một cái không ngoa, họa sĩ Lê Huy Văn đã góp công lớn cùng với Nhà máy Bia Hà Nội tạo nên “Văn hóa Bia hơi Hà Nội” từ những năm 1976 đến nay. “Cốc vại bia hơi Lê Huy Văn” dần thống trị các vỉa hè Hà Nội rồi lan ra cả nước; tràn cả vào những nhà hàng lớn (ví như Lan Chín, Hải Xồm, Hải Yến, bia 19 Hoàng Diệu (Câu lạc bộ Quân đội), 66 Phan Đình Phùng (Nhà khách Bộ Quốc phòng), 19C Ngọc Hà (sau Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh).
Vài lần người ta đã tính đến việc tìm ra mẫu cốc bia mới nhưng vẫn không thành, uống bia hơi trong loại cốc nhẹ tếch ấy làm mất đi hương vị đậm đà của bia hơi Hà Nội và đòi chủ cửa hàng phải sử dụng loại cốc vại truyền thống.
Dù đến nay, đời sống lên cao người ta có thể sắm được những cốc bia đắt tiền nhưng “Vại bia hơi Lê Huy Văn” vẫn có chỗ đứng trong lòng những người thích bia hơi, một phần không thể thiếu tại “Lễ hội bia Hà Nội” hằng năm. Có chăng, thay vì 0,5 lít như trước đây, dung tích vai bia ngày nay chỉ còn 0,33 lít để “vừa mồm” hơn thôi.
