Bất ngờ tìm lại thành phố đã mất tích hàng nghìn năm tại đất nước đông dân nhất thế giới

Những dấu vết khảo cổ từ thơ ca

Ấn Độ sở hữu đường bờ biển dài với nhiều cảng và trung tâm công nghiệp quan trọng. Một số cảng lớn như Travancore và Madras đã tồn tại qua nhiều thế kỷ và vẫn là nơi giao thương trọng yếu. Tuy nhiên, có những cảng từng thịnh vượng nhưng giờ đã bị lãng quên, điển hình là Muziris, một thành phố cổ vừa được khám phá qua các cuộc khai quật ở Kerala.

Theo các nhà sử học, cảng Muziris xuất hiện từ thế kỷ I trước Công nguyên và từng là trung tâm xuất nhập khẩu lớn nhất vào thời kỳ đó. Đây là nơi các loại gia vị nổi tiếng của Ấn Độ được xuất khẩu đến khắp các quốc gia xung quanh Ấn Độ Dương. Điều này đặt ra câu hỏi: Nếu Muziris từng là cảng giao thương quan trọng hơn 2.000 năm trước, tại sao lại không còn dấu vết nào của nó?

Ảnh minh họa

Bằng chứng về sự tồn tại của Muziris không chỉ được tìm thấy qua các tài liệu khảo cổ mà còn trong các tác phẩm thơ ca Nam Ấn Độ. Theo tập thơ nổi tiếng Akananuru, Muziris từng thịnh vượng ở cửa sông Periyar, là một cảng lộng lẫy, thu hút nhiều tàu thuyền từ các vương quốc phương Tây. Những con tàu này mang theo vàng để đổi lấy hạt tiêu đen chất lượng cao từ Ấn Độ.

Theo các tài liệu văn học khác, thành phố Muziris, còn được biết đến với tên gọi Muciris hoặc Muchiripatnam là biểu tượng của sự giàu có và xa hoa. Đây là nơi các nhà thơ và nhà văn miêu tả bằng hình ảnh những “dòng sông rượu” và kho báu phong phú. Tại cảng thương mại này, người ta cho rằng có thể tìm thấy hầu như mọi thứ và các thương nhân đã thu được khối tài sản khổng lồ từ các khu chợ sầm uất nơi đây. Ngoài việc buôn bán gia vị, nguồn tài nguyên mang lại sự giàu có cho Muziris, cảng này còn nổi tiếng với hoạt động xuất nhập khẩu vàng.

Không chỉ có các tác giả và nhà thơ Ấn Độ viết về Muziris, mà Pliny, học giả La Mã về Lịch sử Tự nhiên, cũng đã đề cập nhiều đến thành phố này. Pliny nghe nói về Muziris qua các tuyến đường thương mại kết nối thành phố này với Đế chế La Mã và có khả năng ông đã tự mình đến thăm nơi đây. Ông gọi Muziris là trung tâm thương mại đầu tiên của Ấn Độ, nơi mà người dân từ khắp nơi trên thế giới đến để mua bán nhiều loại hàng hóa khác nhau.

Theo bản đồ Tabula Peutingeriana, được các nhà địa lý La Mã thực hiện vào thế kỷ V, thành phố cảng Muziris là một trong những trung tâm đô thị chính của thời đại đó. Dựa vào bản đồ này, ta biết rằng Muziris đã thịnh vượng ít nhất cho đến thế kỷ V hoặc VI. Tuy nhiên, sau thời gian này, thành phố không còn được nhắc đến trong các tài liệu lịch sử chính thức của Ấn Độ hay thế giới.

Vị trí của Muziris dần bị lãng quên qua các thế kỷ sau và cuối cùng biến mất không để lại dấu vết. Thật vậy, các bằng chứng về sự tồn tại của Muziris trở nên hiếm hoi đến mức một số người tin rằng đây chỉ là một thành phố huyền thoại.

Thương cảng sầm uất dần lộ diện

Theo các nhà khảo cổ, thành phố cổ Muziris đã bị lãng quên suốt nhiều thế kỷ cho đến khi một sự kiện tình cờ thay đổi mọi thứ. Vào một ngày mưa tại một ngôi làng ven sông Periyar ở Kerala, một nhóm trẻ em đang chơi đùa đã tình cờ phát hiện ra những hạt cườm và tiền xu lạ. Những hiện vật này có thể liên quan đến quá khứ đa văn hóa phong phú của khu vực và đã thu hút sự chú ý của các nhà khảo cổ. Họ bắt đầu khai quật một số địa điểm vào năm 2004. Ban đầu, ngay cả các chuyên gia cũng không ngờ rằng họ đang khai quật cảng Muziris. Tuy nhiên, những gì được tìm thấy khớp với các mô tả về một trung tâm thương mại lớn từng giao thương với các quốc gia Trung Đông, Hy Lạp và La Mã.

Các nhà sử học tin rằng từ Muziris, hàng nghìn tấn hạt tiêu đen đã được xuất khẩu sang các nước khác. Hạt tiêu đen là mặt hàng xuất khẩu chính vì được sản xuất nhiều ở khu vực phía Nam và là thành phần quan trọng trong chất bảo quản của các nền văn hóa cổ đại. Ngoài hạt tiêu, Muziris còn xuất khẩu nhiều sản phẩm khác như ngà voi vàng, các loại gia vị quý hiếm đặc trưng của Ấn Độ. Đá quý từ những khu vực khác của tiểu lục địa cũng được vận chuyển từ đây. Lụa, nước hoa và nhiều sản phẩm xa xỉ khác đã từ Muziris tỏa ra khắp thế giới. Thương nhân từ phương Bắc và khu vực dãy Himalaya cũng đến đây để buôn bán hàng hóa của họ.

Cho đến nay, các cuộc khai quật khảo cổ vẫn đang tiếp diễn, với nhiều phát hiện mới về thành phố cảng này. Vị trí hiện tại của Muziris được cho là ở thị trấn nhỏ Pattanam, gần cảng Kodungallur. Theo các nhà sử học, cảng này đã hoạt động thương mại sầm uất cho đến khi một sự kiện thảm khốc. Những biến động địa chất do lũ lụt và động đất đã thay đổi dòng chảy sông Periyar trên bờ biển Malabar, khiến cảng Muziris biến mất khỏi bản đồ.