Hai ngân hàng tư nhân Mỹ sụp đổ: Hồi chuông cảnh báo nguy cơ tái diễn khủng hoảng 2008?

Thống đốc Ngân hàng Anh (BoE) - ông Andrew Bailey cảnh báo, sự sụp đổ liên tiếp của hai công ty tín dụng tư nhân Mỹ gần đây có thể là tín hiệu của những rủi ro nghiêm trọng hơn đang ẩn núp trong khu vực tài chính phi ngân hàng - một phân khúc thiếu minh bạch và sử dụng đòn bẩy cao, gợi nhớ đến những ngày tháng đen tối trước khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008.

Trong phiên điều trần trước Ủy ban Dịch vụ Tài chính Thượng viện Anh, ông Bailey cho biết việc nhà cung cấp phụ tùng ô tô First Brands và công ty cho vay mua xe Tricolor phá sản có thể chỉ là những sự cố đơn lẻ, hoặc tệ hơn - dấu hiệu cảnh báo sớm về những lỗ hổng nghiêm trọng đang lan tỏa trong thị trường tín dụng tư nhân.

Thống đốc Ngân hàng Anh (BoE) - ông Andrew Bailey

"Đây chỉ là những trường hợp ngoại lệ, hay là hồi chuông báo động cho ‘một cơn bão lớn’? Hay nói cách khác, liệu chúng có đang tiết lộ một vấn đề có tính hệ thống sâu xa hơn? Câu hỏi này vẫn chưa có lời giải đáp", ông Bailey nhận định.

Hai vụ vỡ nợ này đã kéo theo làn sóng lo ngại và giám sát chặt chẽ hơn đối với thị trường tín dụng tư nhân đang phát triển nhanh chóng. Đây là phân khúc mà các khoản vay được cung cấp bởi các tổ chức tài chính phi ngân hàng, hoạt động dưới khuôn khổ quản lý lỏng lẻo hơn nhiều so với hệ thống ngân hàng truyền thống. 

Đáng lo ngại hơn, sự liên kết ngày càng chặt chẽ giữa thị trường này với toàn bộ hệ thống tài chính đang tạo ra hiệu ứng lan tỏa: cổ phiếu của nhiều ngân hàng Mỹ đã giảm điểm đáng kể sau các vụ vỡ nợ nói trên.

Ông Bailey đưa ra so sánh với những "điểm mù" quản lý đã từng làm sụp độ hệ thống tài chính toàn cầu và kêu gọi thái độ thận trọng hơn từ các nhà giám sát. "Tôi không muốn nghe có vẻ bi quan, nhưng lý do khiến câu hỏi này trở nên cực kỳ quan trọng là: nếu nhìn lại giai đoạn trước khủng hoảng tài chính, khi chúng ta đang tranh luận về các khoản thế chấp dưới chuẩn ở Mỹ, nhiều người đã trấn an rằng quy mô của nó quá nhỏ để có thể gây ra rủi ro hệ thống, rằng đó chỉ là vấn đề cục bộ. Đó là một đánh giá sai lầm nghiêm trọng và chúng ta đã thấy hậu quả", ông nói.

Ông nhấn mạnh: "Tôi không khẳng định tình huống lần này sẽ giống hệt như vậy, nhưng bài học từ quá khứ cho thấy tại sao chúng ta phải đặt ra câu hỏi này. Thực tế là chúng ta vẫn còn quá nhiều ẩn số về First Brands và Tricolor”. 

Bên cạnh đó, Thống đốc BoE tuyên bố sẽ đưa những diễn biến này vào chương trình nghiên cứu đang triển khai của ngân hàng trung ương về thị trường tín dụng tư nhân.

Ông Bailey cảnh báo hiện đang chứng kiến sự tái xuất hiện của các "cấu trúc cho vay được phân chia, cắt lát và đóng gói phức tạp" trên thị trường tài chính - một dấu hiệu đáng báo động. "Nếu bạn từng làm việc trong lĩnh vực quản lý trước khủng hoảng 2008, chuông báo động chắc chắn sẽ vang lên ngay lúc này", ông nhận định.

Nợ thiếu minh bạch, tỷ lệ đòn bẩy cao

Phó Thống đốc BoE, bà Sarah Breeden cũng bày tỏ lo ngại tương tự khi phân tích đặc điểm của các công ty vừa phá sản. "Chúng ta có thể nhận thấy những điểm yếu rõ ràng: thiếu minh bạch, đòn bẩy cao, tiêu chuẩn thẩm định lỏng lẻo, và mức độ liên kết chặt chẽ với hệ thống. Có nhiều điểm tương đồng đáng lo ngại với khủng hoảng tài chính toàn cầu. Điều chúng ta chưa xác định được là liệu những vấn đề này có đủ lớn để tác động đến toàn bộ nền kinh tế vĩ mô hay không", bà cho biết trong phiên điều trần.

Bà Breeden cũng công bố một bài kiểm tra mới nhằm thử sức chịu đựng rủi ro của hệ thống tài chính theo mô hình "war game" (trò chơi chiến tranh) nhằm mô phỏng các tình huống gián đoạn nghiêm trọng trên các thị trường tư nhân.

Bà cho biết cuộc kiểm tra mang tính tự nguyện này sẽ có sự tham gia của các ngân hàng, công ty bảo hiểm, quỹ đầu tư cổ phần tư nhân (private equity) và các quỹ hưu trí, với mục tiêu đánh giá mức độ liên kết giữa thị trường tín dụng tư nhân và các phân khúc tài chính khác.

Khi được hỏi liệu có thể xảy ra khủng hoảng thanh khoản nếu các quỹ private equity không thể thoái vốn khỏi các tài sản khó bán, bà Breeden chỉ ra một điểm khác biệt cấu trúc quan trọng so với hệ thống ngân hàng.

"Một yếu tố thực sự quan trọng của thị trường vốn cổ phần tư nhân là nguồn vốn của nó mang tính dài hạn", bà giải thích. "Họ không nắm giữ các khoản nợ ngắn hạn có thể rút bất cứ lúc nào như ngân hàng, do đó áp lực thanh khoản có tính chất khác biệt."

Các quan chức BoE đưa ra những nhận định trên trong khuôn khổ cuộc điều tra của Thượng viện Anh về sự phát triển của thị trường tài chính tư nhân tại Vương quốc Anh kể từ khủng hoảng tài chính 2008. Ủy ban đang tìm hiểu liệu các quy định được thắt chặt sau năm 2008 có vô tình đẩy rủi ro sang những khu vực ít minh bạch và khó giám sát hơn của hệ thống tài chính hay không, đồng thời đánh giá khả năng của ngân hàng trung ương trong việc giám sát các thị trường có tính liên kết cao này.

Ông Bailey bày tỏ lo ngại đặc biệt về nguy cơ xung đột lợi ích khi các quỹ tài chính tư nhân mua lại các công ty bảo hiểm nhân thọ, trong khi chính các công ty bảo hiểm này lại đầu tư vào các tài sản do các quỹ tài chính tư nhân sở hữu - tạo thành một vòng luân chuyển vốn khép kín thiếu minh bạch.

Trong phiên điều trần, Thống đốc BoE cũng đánh giá Brexit đã tác động tiêu cực đến nền kinh tế Vương quốc Anh, đặc biệt là làm giảm độ mở thương mại và ảnh hưởng bất lợi đến năng suất trong ngắn và trung hạn.

"Cho đến nay, Brexit đã khiến nền kinh tế kém cởi mở hơn với thương mại quốc tế, và điều này chắc chắn sẽ có tác động tiêu cực kéo dài trong một thời gian", ông Bailey thẳng thắn nói với các nghị sĩ.

Ông nhận định thêm rằng mặc dù các mô hình thương mại cuối cùng sẽ thích nghi với bối cảnh mới, cú sốc ban đầu vẫn có thể gây ra những thiệt hại đáng kể. "Theo thời gian, các dòng thương mại sẽ tìm được sự điều chỉnh phù hợp... nhưng trong giai đoạn đầu, điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất bằng cách làm giảm độ mở của nền kinh tế và hạn chế khả năng khai thác lợi thế từ phân công lao động quốc tế”. 

Tham khảo Yahoo Finance, Reuters