Láng giềng Việt Nam nợ ngập đầu, khủng hoảng bất động sản khiến nền kinh tế lao vào 'vòng xoáy nguy hiểm'
(Thị trường tài chính) - Nợ của chính quyền địa phương Trung Quốc tiếp tục phình to khi đợt suy thoái bất động sản kéo dài làm suy giảm mạnh nguồn thu từ bán đất, đẩy lượng trái phiếu địa phương phát hành trong năm lên mức cao nhất từ trước đến nay.
Tổng nợ của chính quyền địa phương Trung Quốc và các công ty tài chính của chính quyền địa phương (LGFV) - đơn vị chịu trách nhiệm huy động vốn cho các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng - hiện ước tính đã lên tới 134.000 tỷ nhân dân tệ (tương đương 18.900 tỷ USD). Lãi suất thấp có thể tạm thời giúp trì hoãn rủi ro, song nguy cơ kéo dài tình trạng giảm phát lại tăng lên.
Bộ Tài chính Trung Quốc cho biết trong thông báo tháng 10 rằng Chính phủ đã phê duyệt mở rộng hạn mức vay, với 500 tỷ nhân dân tệ được dành cho chính quyền địa phương để giảm nợ và thanh toán các khoản tồn đọng, đồng thời đầu tư vào một số dự án trọng điểm.
“Hiện tại, các địa phương đều tập trung phát hành trái phiếu, đưa ra thị trường càng nhanh càng tốt và sớm nhận được lợi ích tài chính”, ông Li Dawei, người đứng đầu Cục quản lý nợ mới của Bộ Tài chính, cho biết.
Kỷ lục phát hành trái phiếu mới, nguồn thu bán đất lao dốc
Tính đến cuối tháng trước, lượng trái phiếu địa phương phát hành trong năm đã vượt 10.000 tỷ nhân dân tệ, cao hơn mức 9.700 tỷ nhân dân tệ của cả năm ngoái, đồng thời lập kỷ lục phát hành cao nhất trong một năm. Tổng dư nợ trái phiếu địa phương hiện ở mức 54.000 tỷ nhân dân tệ.
Sự gia tăng này xuất phát từ nhiều yếu tố, trong đó nổi bật là sụt giảm doanh thu từ bất động sản. Giá trị đất bán ra của chính quyền địa phương trong giai đoạn tháng 1-10 chỉ đạt chưa đến 2.500 tỷ nhân dân tệ, trong khi năm 2021 con số này lên tới 8.700 tỷ nhân dân tệ.
“Hơn 10% số lô đất đưa ra đấu giá không có người mua”, theo chuyên gia You Zipei của Zhongtai International Securities. Ông dự báo thị trường sẽ còn điều chỉnh sâu hơn, với tổng giá trị bán đất năm 2025 chỉ khoảng 3.000 tỷ nhân dân tệ, giảm hơn 5.000 tỷ nhân dân tệ so với giai đoạn đỉnh cao.
Thêm vào đó là nợ ẩn - nguồn vốn huy động thông qua trái phiếu doanh nghiệp của các LGFV hoặc các công ty đầu tư thuộc sở hữu nhà nước địa phương. Khối nợ này không được phản ánh đầy đủ trong báo cáo tài chính chính thức, khiến nguy cơ nợ tích tụ ngày càng lớn.
Theo DZH, tổng nợ có lãi của khoảng 4.000 LGFV lên tới 87.000 tỷ nhân dân tệ vào cuối năm ngoái. Khi cộng với 47.000 tỷ nhân dân tệ trái phiếu địa phương, tổng nợ chạm mức 134.000 tỷ nhân dân tệ.
IMF ước tính nợ LGFV năm 2024 vào khoảng 65.000 tỷ nhân dân tệ. Dù số liệu khác nhau, phần lớn chuyên gia thống nhất rằng nợ ngoài bảng cân đối của chính quyền địa phương Trung Quốc nằm trong khoảng 60.000 – 80.000 tỷ nhân dân tệ.
Các LGFV vẫn có thể tồn tại dù gánh nợ lớn, nhưng khả năng sinh lời rất thấp: Gần 10% trong số này đang thua lỗ; chỉ 3% đạt tỷ suất lợi nhuận trên vốn (ROE) trên 4%.
Dù tổng lợi nhuận ròng năm 2024 của các LGFV vào khoảng 550 tỷ nhân dân tệ, các đơn vị này nhận hơn 1.000 tỷ nhân dân tệ tiền trợ cấp. Nếu loại bỏ hỗ trợ, gần một nửa số LGFV rơi vào tình trạng thua lỗ. Với đặc thù chủ yếu triển khai các dự án hạ tầng lợi nhuận thấp, lộ trình trả nợ của họ được đánh giá là rất dài và khó khăn.
Bất chấp rủi ro, LGFV vẫn hoạt động nhờ kỳ vọng được chính quyền địa phương bảo lãnh ngầm và hưởng lợi từ lãi suất thấp do giảm phát kéo dài.
Mùa thu năm ngoái, Chính phủ của Chủ tịch Tập Cận Bình đã phê duyệt phát hành thêm 10.000 tỷ nhân dân tệ trái phiếu địa phương nhằm chuyển nợ từ các LGFV về chính quyền địa phương, với mục tiêu ngăn chặn nguy cơ khủng hoảng tài chính.
Lợi suất trái phiếu doanh nghiệp do LGFV tại Bắc Kinh phát hành năm nay trung bình chỉ còn 2,1%, giảm 1,4 điểm phần trăm so với năm 2021 - mức giảm tương đương trái phiếu Chính phủ. Các địa phương đang được "cứu" nhờ chính sách nới lỏng tiền tệ mạnh tay của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, trong nỗ lực kích thích nền kinh tế đang suy yếu.
Giảm phát kéo dài
Tuy nhiên, giảm phát chỉ giúp trì hoãn, chứ không giải quyết được mối nguy. Theo điều kiện Domar - thước đo khả năng bền vững tài khóa - nợ chỉ có thể ổn định nếu tốc độ tăng trưởng danh nghĩa của nền kinh tế cao hơn lãi suất danh nghĩa.
“Tăng trưởng danh nghĩa của Trung Quốc đang giảm về mức quanh 3%, trong khi lãi suất danh nghĩa chỉ dưới 2%, khoảng cách đang thu hẹp lại”, ông Yusuke Miura của Viện Nghiên cứu NLI nhận định.
Phần lớn trái phiếu chính quyền Trung Quốc được phát hành bằng nhân dân tệ, trong khi nước này vẫn duy trì thặng dư tài khoản vãng lai lớn - yếu tố giúp thị trường trái phiếu không thiếu người mua trong tương lai gần. Tuy vậy, Bắc Kinh cũng hiểu rõ tình hình tài khóa đang xấu đi. Chính phủ bắt đầu hạn chế các khoản chi lớn, trong khi nguy cơ giảm phát do nhu cầu yếu kéo dài ngày càng hiện hữu.
