Từ tháng 7/2026, phạm nhân được phép hiến mô, bộ phận cơ thể
(Thị trường tài chính) - Quyền này chỉ áp dụng với phạm nhân phạm tội ít nghiêm trọng; phạm nhân phải tự nguyện, đủ sức khỏe; tự chịu chi phí; không vì mục đích lợi nhuận.
Chiều 10/12, với sự tán thành của đại đa số đại biểu Quốc hội tham dự, Quốc hội đã thông qua Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi). Luật được cấu thành 15 chương, 180 điều và có hiệu lực thi hành từ 1/7/2026.
Trình bày trước khi thông qua, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết trong dự thảo luật có quy định liên quan đến quyền của phạm nhân hiến mô, bộ phận cơ thể (Điều 23 và Điều 53). Một số đại biểu Quốc hội bày tỏ tán thành việc bổ sung quyền này nhưng đề nghị đặt ra các điều kiện chặt chẽ để bảo đảm an toàn, tránh lạm dụng.
Những đề xuất bổ sung điều kiện nổi bật bao gồm: phạm nhân chỉ được hiến mô, bộ phận cơ thể cho thân nhân; quyền này chỉ áp dụng với phạm nhân phạm tội ít nghiêm trọng; phạm nhân phải tự nguyện, đảm bảo đủ điều kiện sức khỏe; tự chịu chi phí; không vì mục đích lợi nhuận; và thời gian chấp hành án còn lại ngắn. Những ý kiến này nhằm cân nhắc giữa chính sách nhân đạo và yêu cầu quản lý, bảo đảm sức khỏe cũng như trật tự trong cơ sở giam giữ.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá việc bổ sung quyền cho phạm nhân hiến mô, bộ phận cơ thể là một chính sách lớn, phản ánh tính nhân đạo của pháp luật. Đồng thời, quy định này được cho là tạo điều kiện để phạm nhân thể hiện sự hiếu nghĩa, hướng thiện và có cơ hội cứu giúp thân nhân của họ.
Trên cơ sở đánh giá tác động nhiều mặt và tiếp thu tối đa ý kiến đại biểu, cơ quan soạn thảo, cơ quan thẩm tra cùng các cơ quan hữu quan thống nhất đề nghị bổ sung điểm b, khoản 1, Điều 23 dự thảo luật, quy định phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể; được hưởng chế độ, chính sách theo quy định pháp luật về hiến mô, bộ phận cơ thể người.
Cùng với đó, Điều 53 dự thảo luật được soạn thảo cụ thể hóa các điều kiện để phạm nhân được hiến mô, bộ phận cơ thể.
Theo đó, phạm nhân chỉ được phép hiến khi đảm bảo các điều kiện: tự nguyện; hiến cho người thân thích của phạm nhân; đủ điều kiện sức khỏe để hiến và vẫn đảm bảo sức khỏe tiếp tục chấp hành án sau khi hiến; tự chịu các chi phí liên quan đến việc hiến và chăm sóc sức khỏe sau hiến; là người bị kết án về tội phạm ít nghiêm trọng hoặc tội phạm nghiêm trọng thuộc trường hợp phạm tội lần đầu; và thời gian chấp hành án còn lại dưới 3 năm.
Bên cạnh đó, có ý kiến tán thành việc cho phép phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng, nhưng cũng có nhiều đề nghị cần nghiên cứu thận trọng, đánh giá đầy đủ tác động, nhất là các hệ quả xã hội không mong muốn. Ủy ban Thường vụ Quốc hội khẳng định các cơ quan hữu quan đã tiến hành rà soát và đánh giá thận trọng vấn đề này.
Kết quả rà soát cho thấy nếu bổ sung quy định cho phạm nhân được lưu trữ trứng, tinh trùng sẽ đặt ra yêu cầu lớn về nguồn lực, đòi hỏi cao về chuyên môn, kỹ thuật y tế và công tác quản lý giam giữ, dẫn đến khó bảo đảm tính khả thi trong điều kiện hiện nay. Do vậy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định không quy định quyền này trong Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) và giao Chính phủ tiếp tục nghiên cứu, đánh giá kỹ lưỡng, đề xuất vào thời điểm phù hợp.
Luật Thi hành án hình sự (sửa đổi) chính thức được thông qua trong kỳ họp này sẽ có hiệu lực từ 1/7/2026, mở ra những thay đổi quan trọng trong quản lý, chế tài và quyền lợi liên quan đến người đang chấp hành án, trong đó có quy định về hiến mô, bộ phận cơ thể theo các điều kiện và thủ tục đã được làm rõ trong dự thảo.
