Cuộc đua quyền lực kinh tế: Châu Á đứng trước ngã rẽ lịch sử?
(Thị trường tài chính) - Việc duy trì thế cân bằng giữa hai siêu cường không hề đơn giản. Nhiều nền kinh tế sản xuất quan trọng ở châu Á đã tận dụng lợi thế khi vừa giữ quan hệ tốt với Bắc Kinh, vừa có liên kết chặt chẽ với Mỹ.
Các nhà lãnh đạo châu Á luôn tránh việc phải chọn phe. Tuy nhiên, chiến lược "đi dây" này ngày càng trở nên mong manh khi các thỏa thuận thương mại toàn cầu đang bước vào giai đoạn chuyển đổi sâu sắc, kéo theo những tác động đáng kể.
Dù "friendshoring" (dịch chuyển chuỗi cung ứng sang các quốc gia thân thiện) hay "China+1" (đa dạng hóa sản xuất ngoài Trung Quốc) thì đây chưa bao giờ là một cuộc rút lui hoàn toàn khỏi nền kinh tế lớn nhất châu Á, mà chỉ là cách để giảm rủi ro.
Bài phát biểu của Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim năm ngoái đã thể hiện rõ điều này: "Chúng tôi tự hào là một quốc gia trung lập và phi liên kết nhất", ông tuyên bố.
Ẩn sau những tuyên bố này là một câu hỏi hóc búa: Liệu nỗ lực của Mỹ nhằm giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng tại Trung Quốc chỉ là một xu hướng tạm thời, hay đây là sự chuyển dịch mang tính chiến lược và lâu dài?
Tổng thống Donald Trump đã phần nào đưa ra câu trả lời. Một bản ghi nhớ mới được công bố nhằm hạn chế Trung Quốc tiếp cận công nghệ, năng lượng và nhiều ngành công nghiệp trọng yếu của Mỹ có thể là tín hiệu rõ ràng hơn về định hướng hiện tại của ông Trump.
Điều quan trọng hơn không chỉ là nơi hàng hóa được vận chuyển trên đường đến tay khách hàng Mỹ, mà còn là nơi chúng được sản xuất. Điều này phản ánh mức độ gián đoạn thương mại mới và làm nổi bật xu hướng liên kết theo khu vực.
"Trong giai đoạn tiếp theo của xu hướng 'nearshoring' (đưa chuỗi cung ứng về gần hơn với Mỹ), chúng tôi dự đoán áp lực sẽ gia tăng đối với việc di dời năng lực sản xuất", các nhà kinh tế Seth Carpenter và Rajeev Sibal của Morgan Stanley viết trong một báo cáo. "Việc hàng hóa được giao dịch thông qua các đối tác thân thiện sẽ không còn là đủ", họ nhấn mạnh.
Quá trình chuyển dịch này không thể diễn ra ngay lập tức. Trung Quốc vẫn là công xưởng lớn nhất thế giới và phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu để duy trì tăng trưởng, đặc biệt khi tiêu dùng nội địa còn yếu và thị trường bất động sản vẫn chìm trong khủng hoảng.
Về phía Mỹ, việc xây dựng lại một nền sản xuất đa dạng trong nước sẽ mất nhiều thời gian, nếu không muốn nói là khó khả thi. Điều này có thể khiến Mexico và Canada trở thành những mắt xích quan trọng hơn trong chiến lược công nghiệp của Mỹ, thay vì bị gạt ra ngoài lề.
Trước đây, chuỗi cung ứng toàn cầu vận hành dựa trên nguyên tắc hiệu quả cao và chi phí thấp, cho phép các công ty dễ dàng chuyển dịch sản xuất giữa các quốc gia để tận dụng lợi thế về lao động giá rẻ, thuế quan ưu đãi hoặc chính sách hỗ trợ.
Cách thức này giúp giữ giá thành hàng hóa ở mức thấp, góp phần vào xu hướng giảm phát khi giá cả hàng hóa và dịch vụ duy trì ổn định hoặc tăng chậm.
Tuy nhiên, nếu các Chính phủ ngày càng ưu tiên sản xuất trong nước hoặc trong khu vực nhằm giảm phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu—một xu hướng có thể bị thúc đẩy bởi căng thẳng thương mại, lo ngại về an ninh kinh tế hay các yếu tố chính trị—thì chi phí sản xuất sẽ tăng lên, kéo theo giá hàng hóa cao hơn.
Điều này không chỉ ngăn chặn xu hướng giảm phát mà còn có thể đẩy lạm phát lên cao hơn. Trong bối cảnh đó, nếu phương Tây giảm nhập khẩu từ Trung Quốc và tìm cách tách rời khỏi chuỗi cung ứng châu Á, thì các quốc gia trong khu vực có thể sẽ ngày càng phụ thuộc vào nền kinh tế Trung Quốc để duy trì tăng trưởng.
Kết quả là Trung Quốc có thể mở rộng ảnh hưởng của mình, kéo các nền kinh tế lân cận vào quỹ đạo phát triển của họ.
Dù có những xu hướng lớn đang định hình nền kinh tế toàn cầu, vẫn tồn tại những ngoại lệ cho thấy bức tranh không hoàn toàn đơn giản.
Trước hết, sự phản ứng đối với toàn cầu hóa chủ yếu tập trung vào lĩnh vực sản xuất, trong khi ngành dịch vụ hầu như không bị ảnh hưởng. Bên cạnh đó, đồng USD vẫn giữ vị thế thống trị trong thương mại quốc tế, và trái phiếu Kho bạc Mỹ vẫn là tài sản tài chính quan trọng.
Tuy nhiên, đối với ngành công nghiệp sản xuất, một sự chuyển dịch rõ ràng đang diễn ra. Câu hỏi đặt ra không chỉ là quá trình này sẽ diễn ra như thế nào, mà còn là cách đảm bảo rằng các đối tác an ninh quan trọng của Mỹ bên ngoài Bắc Mỹ, như Nhật Bản và Hàn Quốc, không bị gạt ra ngoài cuộc.
Chuỗi cung ứng toàn cầu chưa bao giờ đứng yên — chúng luôn thay đổi theo thời gian. Nhưng chương mới này sẽ đặt ra những thử thách lớn đối với khả năng thích ứng và bền vững của chúng.
