Quần thể danh thắng sở hữu ngôi chùa lớn nhất thế giới rộng 5.000ha của Việt Nam: Kéo dài hơn 10.000 năm lịch sử, khẳng định vị thế là trung tâm Phật giáo hàng đầu
(Thị trường tài chính) - Đây là di sản lịch sử, văn hóa, tâm linh quan trọng, mang dấu ấn người Việt cổ, gắn liền văn hóa Hòa Bình, Đông Sơn.
Hành trình 10.000 năm dấu chân người Việt
Tháng 11/2023, các nhà khoa học đã công bố những phát hiện khảo cổ quan trọng tại khu vực Tam Chúc, tỉnh Hà Nam. 11 hang động và mái đá thuộc văn hóa Hòa Bình cùng những di tích từ thời kỳ Đông Sơn là minh chứng rõ nét về sự hiện diện của người Việt cổ tại vùng đất này. Đặc biệt, các di tích như Cồn Hến 1, Cồn Hến 2 và giếng Cacxto không chỉ khẳng định dấu ấn của con người từ hàng chục nghìn năm trước mà còn cho thấy mối liên hệ mật thiết với quá trình kiến tạo địa chất kéo dài hàng triệu năm.
Năm 2022, cuộc khai quật tại khu vực trung tâm Tam Chúc đã phát hiện ba mộ táng, trong đó có cả mộ song táng và mộ cải táng của trẻ em và người trưởng thành, có niên đại khoảng 10.000 năm. Những phát hiện này đã ghi thêm một mốc son quan trọng trong lịch sử phát triển của loài người tại Đông Nam Á.
Di cốt người tiền sử khai quật tại hang động 4 thuộc vùng lõi danh thắng Tam Chúc. Ảnh: Thanh Niên
Tuy nhiên, Tam Chúc không chỉ đơn thuần là một di sản khảo cổ, mà còn là nơi lưu giữ những câu chuyện anh hùng và giá trị văn hóa thiêng liêng của người Việt. Tại đình Tam Chúc, ngôi đình cổ kính nằm soi bóng bên hồ Lục Nhạc, người dân địa phương thờ vua Đinh Tiên Hoàng và Hoàng hậu Dương Thị Nguyệt – những nhân vật lịch sử gắn liền với cuộc chiến dẹp loạn 12 sứ quân. Đình cũng là nơi tưởng nhớ Cao Sơn Hộ quốc Thượng đẳng thần – vị tướng giúp vua Hùng đánh Thục và Đại Càn Quốc gia Nam Hải – nhân vật đã âm phù vua Trần trong cuộc chiến với giặc Chiêm Thành.
Không chỉ vậy, chùa Ba Sao, một trong những ngôi cổ tự linh thiêng tại đây, còn thờ Thiền sư Nguyễn Minh Không – người có công khôi phục Phật giáo Việt Nam. Theo truyền thuyết, Phật hoàng Trần Nhân Tông từng ghé thăm và trùng tu ngôi chùa này trong hành trình hoằng pháp, góp phần củng cố nền tảng Thiền tông Việt Nam.
Di sản văn hóa và tâm linh độc đáo
Gắn liền với nhiều bậc quân vương, danh tướng và các bậc chân tu, Tam Chúc sở hữu hệ thống di tích phong phú, phản ánh sâu sắc lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng Việt Nam.
Tọa lạc trên mặt hồ Lục Nhạc, đình Tam Chúc không chỉ là nơi thờ cúng vua Đinh Tiên Hoàng và Hoàng hậu Dương Thị Nguyệt mà còn lưu giữ truyền thuyết về cuộc kháng chiến chống 12 sứ quân. Theo thần phả của đình Đặng Xá (Kim Bảng, Hà Nam), khi Trần Lãm qua đời, Đinh Bộ Lĩnh trở về Hoa Lư chiêu mộ hào kiệt. Trong hành trình dẹp loạn, ông dừng chân tại Kim Bảng, lập đồn trại, truyền hịch Cần Vương. Ấn tượng trước tài đức của ông, một hào trưởng địa phương đã gả con gái là Dương Thị Nguyệt. Sau khi Đinh Bộ Lĩnh qua đời, Lê Đại Hành ban chiếu cho các địa phương từng là căn cứ quân sự của vua Đinh lập đền thờ, từ đó đình Tam Chúc trở thành nơi phụng thờ vua Đinh và hoàng hậu.
Khu du lịch Quốc gia Tam Chúc, thị trấn Ba Sao, huyện Kim Bảng. Ảnh: Internet
Ngoài đình Tam Chúc, khu vực này còn thờ Cao Sơn Hộ quốc Thượng đẳng thần – vị tướng có công giúp vua Hùng đánh Thục. Trong khi đó, Đại Càn Quốc gia Nam Hải – một vị thần được phong Thượng đẳng thần thời Lê – cũng được phối thờ tại đây do công âm phù giúp vua Trần Anh Tông đánh giặc Chiêm, vua Lê Thái Tổ kháng chiến chống quân Minh, và vua Lê Thánh Tông tiếp tục dẹp loạn Chiêm Thành.
Một trong những điểm nhấn quan trọng của Tam Chúc là chùa Ba Sao. Ngôi cổ tự này không chỉ là nơi hành đạo của Thiền sư Nguyễn Minh Không mà còn được Phật hoàng Trần Nhân Tông trùng tu vào năm 1301. Từ chùa Ba Sao nhìn xuống, hồ Tam Chúc hiện lên với sáu ngọn núi nhỏ nhấp nhô giữa làn nước xanh biếc. Trên một trong những ngọn núi này là đền thờ Mẫu – nơi thờ Tam Tòa Thánh Mẫu cùng Hoàng hậu Dương Thị Nguyệt và Ngọc Nương Công chúa.
Lễ hội Tam Chúc - Bảo tồn tinh hoa văn hóa dân gian
Tam Chúc không chỉ là trung tâm Phật giáo mà còn là nơi tổ chức nhiều lễ hội mang đậm bản sắc truyền thống. Trong đó, lễ hội làng Tam Chúc diễn ra từ ngày 9 đến 11/11 âm lịch hàng năm, nhằm tưởng nhớ các vị thần linh, danh nhân có công với đất nước. Điểm nhấn của lễ hội là cuộc thi giữa các giáp để chọn mâm lễ dâng Thánh trong ngày khai hội, cùng với các nghi thức rước nước và lễ mộc dục đầy trang trọng.
Khu du lịch tâm linh này thu hút hàng ngàn lượt khách mỗi năm. Ảnh: Internet
Bên cạnh đó, lễ hội chùa Tam Chúc tổ chức vào ngày 12 tháng Giêng âm lịch cũng là một sự kiện quan trọng. Được khôi phục vào năm 2019 nhân sự kiện khánh thành giai đoạn I Trung tâm Văn hóa Phật giáo Tam Chúc, lễ hội này thu hút hàng vạn tăng ni, Phật tử về dự lễ khai hội, dâng hương cầu an và tham gia nghi thức rước chuông bình an.
Khu du lịch quốc gia mang tầm vóc thế giới
Với vị trí địa lý độc đáo, cảnh quan thiên nhiên ngoạn mục và giá trị văn hóa – tâm linh đặc sắc, Tam Chúc đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích cấp quốc gia.
Tam Chúc không chỉ mang trong mình dấu ấn lịch sử hàng nghìn năm mà còn được quy hoạch trở thành khu du lịch quốc gia, hướng đến phát triển bền vững gắn với bảo tồn di sản. Theo quy hoạch đến năm 2030, Tam Chúc sẽ trở thành một trong những trung tâm du lịch trọng điểm của Việt Nam, với hệ thống cơ sở hạ tầng đồng bộ và các sản phẩm du lịch chất lượng cao.
Tam Chúc không chỉ mang trong mình dấu ấn lịch sử hàng nghìn năm mà còn được quy hoạch trở thành khu du lịch quốc gia. Ảnh: Internet
Để đạt được mục tiêu này, chính quyền địa phương đang tập trung vào công tác bảo tồn, nghiên cứu, và quảng bá giá trị di sản. Đặc biệt, việc gắn kết phát triển du lịch với bảo vệ môi trường tự nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển cộng đồng địa phương được chú trọng. Đồng thời, các cơ chế, chính sách quản lý đang được điều chỉnh để đảm bảo sự phát triển hài hòa giữa du lịch và bảo tồn văn hóa.
Tam Chúc hôm nay không chỉ là điểm đến tâm linh nổi tiếng mà còn là minh chứng cho sự giao thoa giữa lịch sử, văn hóa và thiên nhiên. Với chiến lược phát triển bền vững, nơi đây hứa hẹn sẽ trở thành một biểu tượng du lịch tâm linh hàng đầu thế giới, thu hút du khách thập phương đến chiêm bái và khám phá vẻ đẹp kỳ vĩ của "Hạ Long trên cạn".
Theo VOV, hoàn thành trong năm 2019, Chùa Tam Chúc (Hà Nam) là ngôi chùa lớn nhất thế giới, với tổng diện tích quần thể lên tới 5.000ha.
Quần thể chùa Tam Chúc được xây dựng với quy mô hoành tráng, bao gồm nhiều hạng mục quan trọng như Chùa Ngọc, Điện Tam Thế, Điện Pháp Chủ, Điện Quán Âm, Cổng Tam Quan, và Phòng họp Quốc tế. Đặc biệt, các công trình trong khuôn viên chùa, từ những ngôi điện linh thiêng đến các pho tượng Phật, đều có kích thước và diện tích lớn, tạo nên một không gian tâm linh ấn tượng.
Sau khi hoàn thiện, chùa Tam Chúc dự kiến sẽ thiết lập nhiều kỷ lục đáng chú ý. Nổi bật trong số đó là 12.000 bức phù điêu miêu tả những câu chuyện về Đức Phật, được các nghệ nhân Indonesia chế tác từ đá núi lửa trước khi vận chuyển sang Việt Nam. Điện Tam Thế, với chiều cao 39m và diện tích sàn lên tới 5.400m², có thể đáp ứng không gian cho khoảng 5.000 Phật tử cùng hành lễ. Ngay phía dưới Điện Tam Thế là Điện Pháp Chủ, nơi đặt pho tượng Phật bằng đồng nguyên khối nặng tới 150 tấn.
Ngoài ra, quần thể còn sở hữu vườn cột kinh đá đồ sộ với 99 cột kinh, mỗi cột cao 13,5m và nặng hơn 200 tấn, khắc ghi những lời răn dạy sâu sắc của Phật giáo. Những công trình này không chỉ góp phần tôn vinh giá trị văn hóa – tâm linh mà còn khẳng định vị thế của chùa Tam Chúc như một trung tâm Phật giáo quy mô hàng đầu thế giới.
*Tổng hợp: Tiền Phong, Báo Hà Nam điện tử
