Hang động 'nghìn phật' sở hữu kho báu bích họa trên con đường tơ lụa xưa: Có tượng Phật Di Lặc cao gần 36m

Hang Mạc Cao, còn được biết đến với cái tên Thiên Phật Động, được xem như một "thư viện trên tường" tại Cam Túc, Trung Quốc, nổi bật với những bức bích họa chi tiết phủ kín trần hang, mang đến một dáng vẻ nghệ thuật độc đáo khó tìm thấy ở nơi khác trong khu vực.

Nằm trên tuyến đường Tơ lụa chiến lược xưa kia, hang động này chứa đựng hàng loạt bích họa có thể được liên kết lại, tạo thành một bức tranh sắc màu kéo dài gần 30km. Những tác phẩm nghệ thuật này không chỉ đơn thuần là họa phẩm mà còn kể lại các câu chuyện về Phật giáo, các buổi giảng kinh, và thuyết pháp. 

Hang Mạc Cao nằm ở cuối phía tây của Hành lang Hà Tây thuộc thành phố Đôn Hoàng Còn được gọi là "Hang Vạn Phật". Ảnh: Internet

Ngoài ra, các hình ảnh về thần thú, con người, và thảm thực vật cùng với những miêu tả về quá trình giao thương trên Con đường Tơ lụa, lịch sử quân sự, khoa học và phong cách sống của người dân xưa kia cũng được thể hiện sinh động trên các bức tường của hang. Tính đa dạng và phong phú này đã giúp Hang Mạc Cao xứng đáng với danh hiệu "thư viện trên tường".

Hang Mạc Cao, cùng với Hang Vân Cương ở thành phố Đại Đồng, tỉnh Sơn Tây ở phía bắc và Hang Long Môn ở tỉnh Hà Nam ở miền Trung, tạo thành bộ ba di tích điêu khắc Phật giáo cổ đại được biết đến rộng rãi khắp Trung Quốc. Những hang động này không chỉ là những di sản quý giá về mặt lịch sử và văn hóa mà còn là minh chứng cho sự phát triển của nghệ thuật Phật giáo trong lịch sử Trung Quốc, thu hút sự chú ý của cả giới học giả và du khách quốc tế.

Đây không chỉ là kho tàng nghệ thuật lộng lẫy của nền văn minh Trung Hoa cổ đại mà còn là nhân chứng quan trọng cho cuộc đối thoại, giao lưu giữa các nền văn minh khác nhau diễn ra trên Con đường Tơ lụa cổ đại. Ảnh: Internet

Tọa lạc cách trung tâm thành phố Đôn Hoàng, tỉnh Cam Túc khoảng 25km, Hang Mạc Cao không chỉ nổi tiếng với những tác phẩm bích họa rực rỡ mà còn thu hút sự quan tâm của du khách quốc tế bởi những hốc nhỏ được đục kỳ công trên vách đá, phục vụ như những không gian thiền định cho các bậc tăng nhân.

Theo truyền thuyết, vào năm thứ hai của triều đại Kiến Nguyên nhà Tần (366), tăng nhân Lạc Tôn đã chứng kiến ánh hào quang lấp lánh trên ngọn núi này, ánh sáng ấy như ánh của ngàn Phật. Bị cuốn hút bởi hiện tượng linh thiêng này, Lạc Tôn đã khởi công khoét núi để tạo ra động thờ đầu tiên. Quá trình này, bắt đầu từ thời kỳ Ngũ Hồ thập lục quốc (304-439) và kéo dài cho đến thời Nguyên, đã thấy sự liên tục trong việc xây dựng và mở rộng các động thờ, biến nơi đây thành một trung tâm tôn giáo sầm uất. Các hốc đá không chỉ là nơi tu tập mà còn là nơi truyền bá giáo lý Phật giáo, kết nối với nhau bởi cầu treo và lối đi, tạo thành một mạng lưới phức tạp trên vách núi.

Hiện hang có 735 động, với hơn 45.000 mét vuông tranh tường cổ, 2.415 tác phẩm điêu khắc bằng đất sét, bằng sơn và 5 mái hiên bằng gỗ có niên đại từ các triều đại nhà Đường và nhà Tống. Ảnh: Internet

Bước sang thời Đường (thế kỷ VII), Hang Mạc Cao đã phát triển với hơn 1.000 hang động với kích thước khác nhau, từ đó mà có tên gọi "Hang nghìn Phật". Trong giai đoạn chiến loạn thời Tây Hạ thống trị Đôn Hoàng (sau 1049), các hòa thượng đã tìm đến hang Mạc Cao làm nơi lánh nạn, tạo ra một không gian bí mật để bảo quản các tài liệu quý, được phong tỏa bởi một bức tường xây dựng phía ngoài. Sau khi chiến loạn chấm dứt, không một hòa thượng nào quay trở lại, khiến cho gian phòng này trở thành một bí mật lịch sử không còn ai biết đến.

Về mặt kỹ thuật điêu khắc, do chất liệu đá của núi Tam Nguy quá thô cứng, không thích hợp để tạc tượng, người xưa đã sử dụng đất nung và thạch cao làm chất liệu chính để tạo nên những pho tượng. Mỗi pho tượng ở đây không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là biểu tượng của sự tinh tế và linh thiêng trong tín ngưỡng Phật giáo, thể hiện qua từng nét điêu khắc trên vách đá của hang động Mạc Cao.

Các hang động trong Hang Mạc Cao được sơn và điêu khắc các tượng Phật và kinh Phật, biến nơi này thành địa điểm để các Phật tử tu hành, chiêm bái và thờ cúng. Ảnh: Internet

Trong không gian huyền ảo của Hang Mạc Cao, các bức tượng từ thời Bắc Ngụy và Đường trưng bày một phong cách nghệ thuật độc đáo và sâu sắc. Tượng thời Bắc Ngụy cao lớn với các đặc điểm nổi bật như trán rộng, mũi cao, mày dài và tóc quăn, ngực trần, phản ánh rõ nét ảnh hưởng nghệ thuật từ Ấn Độ. Sự hòa trộn giữa văn hóa phương Đông và phương Tây tạo nên một dấu ấn đặc biệt trong cách điêu khắc này, mang lại một cái nhìn sâu sắc về sự giao lưu văn hóa trong khu vực.

Trái lại, những pho tượng thời Đường mang đến một hình ảnh khác biệt với khuôn mặt đầy đặn, nhu hòa, tai to và mũi thấp. Đây là thời kỳ mà tượng trong Hang Mạc Cao đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật điêu khắc, với hơn 670 pho tượng chiếm hơn 25% tổng số tượng tại đây. Các tác phẩm này khắc họa sâu sắc vẻ đẹp trang nghiêm và uy nghi, từ tượng Thiên Vương với thần thái oai nghiêm, chánh trực, đến tượng Bồ Tát thể hiện vẻ đẹp thoát tục, gương mặt đầy đặn và nụ cười nhẹ nhàng.

Những bức bích họa trên tường trải dài khắp hang động. Ảnh: Internet

Tuy nhiên, trong thời kỳ Minh Thanh và sau đó, các tượng bằng đá tại Mạc Cao đã bị chôn vùi dưới lớp cát của sa mạc, không nhận được sự chú ý cần thiết cho đến khi bắt đầu được khôi phục vào năm 1900. Khi nhìn từ bên ngoài, hang động này gợi nhớ đến hình ảnh của một tổ ong với nhiều lỗ hổng nhỏ cao thấp. 

"Khi vào bên trong, sự hấp dẫn chỉ tăng lên", hướng dẫn viên Lưu Chấn Huy chia sẻ, thường xuyên dẫn đoàn khách du lịch từ TP. Hồ Chí Minh đến thăm Cam Túc, Trung Quốc, để khám phá di sản văn hóa đặc biệt này. Sự phục hồi và bảo tồn của Hang Mạc Cao không chỉ là một nỗ lực bảo vệ di sản văn hóa mà còn là một cách để hiểu sâu hơn về lịch sử phong phú và đa dạng của khu vực này.

Bên ngoài hang Mạc Cao nhìn từ Chính điện. Ảnh: Internet

Hướng dẫn viên Lưu Chấn Huy chỉ ra ba yếu tố chính đưa Hang Mạc Cao trở thành điểm đến nổi tiếng và được quan tâm rộng rãi. Đầu tiên, giá trị lịch sử của các tác phẩm nghệ thuật tại đây là điểm nhấn quan trọng, với lịch sử hình thành cách đây hơn 1.600 năm, làm nên một di sản văn hóa độc đáo. 

Tiếp theo, bộ sưu tập tại hang động này, bao gồm 735 hốc đá và 2.415 tác phẩm điêu khắc bằng đất sét màu, đại diện cho sự tự hào của người Trung Quốc trong lĩnh vực điêu khắc và nghệ thuật. 

Cuối cùng, phần đáng chú ý nhất là những bức bích họa trải dài trên diện tích 45.000m2, tạo nên một không gian trưng bày nghệ thuật Phật giáo cổ đại, với số lượng lớn các bức tượng và di tích văn hóa trên 50.000 tác phẩm thu hút sự quan tâm của nhiều du khách. Hang Mạc Cao vì thế còn được mệnh danh là "Bảo tàng Louvre Phật giáo của phương Đông".

Hàng ngàn bức tượng Phật trong hang động. Ảnh: Internet

Trong số 492 hang được tạo từ đất sét còn nguyên vẹn ở Trung Quốc, 30 hang đã được mở cửa cho công chúng tham quan. Đặc biệt, trong Hang Mạc Cao, tượng Phật Di Lặc là tượng lớn nhất, cao 35,5m, cùng với năm bức tượng đặc sắc khác trong hang số 328, bao gồm tượng Phật tổ Thích Ca Mâu Ni, vị đại đệ tử Maha Ca Diếp và A-Nan, bên cạnh là hai vị Bồ Tát.

Quy định cho du khách khi tham quan bên trong hang động rất nghiêm ngặt: phải di chuyển theo trật tự, không chạm vào bất cứ bức tường nào và thời gian tham quan được giới hạn chỉ 60 phút cho mỗi lượt. Hướng dẫn viên sẽ mở cửa từng phòng trong hang cho du khách tham quan dựa trên chìa khóa được quản lý bởi ban điều hành. Mỗi ngày chỉ có hai lượt tham quan, mỗi lượt từ 10 đến 20 người và cấm quay phim hay chụp ảnh bên trong để bảo tồn di sản.

Năm 1987, Hang Mạc Cao được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới, khẳng định giá trị to lớn của nó. Phí tham quan vào cửa biến đổi theo mùa, từ 160 tệ (tương đương 560.000 đồng) trong mùa cao điểm xuống còn 60 tệ (200.000 đồng) trong mùa thấp điểm, phản ánh mức độ quan tâm của công chúng đối với hang động này.

*Tổng hợp