GS John Vu: ‘Cha mẹ nào cũng muốn cho con học những môn học có thể kiếm thật nhiều tiền, chứ không mấy ai đề cập đến đạo đức, trách nhiệm nữa’

Gần đây, một bức thư mà Giáo sư John Vu – Nguyên Phong gửi cho ông Nguyễn Văn Phước, CEO của First New – Trí Việt, đã trở thành tâm điểm chú ý của truyền thông và mạng xã hội, đặc biệt là trong giới trẻ. Thư này phản ánh những suy nghĩ của ông về việc định hình tương lai của ngành giáo dục trong kỷ nguyên công nghệ.

Giáo sư John Vu mới đây cũng đã chia sẻ những nội dung từ cuộc trò chuyện thú vị với một người bạn, người là chuyên gia đầu ngành về xe tự lái tại Đại học Carnegie Mellon. Cuộc đàm thoại này tập trung vào những ảnh hưởng của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với các ngành nghề và những cách thức để khai thác lợi ích của AI mà không gây hại cho nhân loại.

Sau đây là nguyên văn cuộc trò chuyện của Giáo sư John Vu:

“Nhân dịp người bạn làm việc cùng tôi tại đại học Carnegie Mellon đến thăm, chúng tôi đã có buổi bàn luận về trí thông minh nhân tạo (AI).

Bạn tôi khởi đầu câu chuyện: Ngày nay, sự phát triển của trí thông minh nhân tạo (AI) đã giúp con người giải quyết nhiều vấn đề nhanh không thể tưởng được. Thí dụ khi xưa các nghiên cứu khoa học phức tạp thường đòi hỏi chuyên gia nhiều năm mới tìm ra kết quả, thì hiện nay áp dụng các thuật toán của trí thông minh nhân tạo, người ta có thể tìm ra kết quả chỉ trong vài tháng hay vài tuần.

Tôi trả lời: Tôi không ngờ công nghệ thông minh nhân tạo lại có thể thay đổi nhanh như thế. Khi xưa tôi nghĩ phải mất khoảng năm hay mười năm mới có thể áp dụng hữu hiệu được. Nếu thế hiện nay anh áp dụng thế nào?

Giáo sư John Vu. Ảnh: First News

Bạn tôi nói: Khi xưa chúng ta áp dụng các thuật toán thông minh vào xe hơi không người lái và cho rằng tốt lắm rồi. Hiện nay đã có các thuật toán mới nhanh hơn và chính xác hơn nhiều, nên ít lâu nữa, nó sẽ hoàn toàn thay đổi công nghệ xe hơi tự lái. Bất chấp vài trục trặc hiện nay, các công ty như Tesla, Waymo đang cố gắng thúc đẩy việc áp dụng các thuật toán mới này vào xe hơi của họ. Khi triển khai đầy đủ, nó sẽ là một cuộc cách mạng giao thông rất lớn. 

Theo tôi nghĩ có lẽ khoảng mười hay hai mươi năm nữa, hầu hết xe hơi trên thế giới đều là xe tự lái, và đây sẽ là thay đổi rất lớn. Hiện nay trên đường phố có đủ loại xe, xe tự lái cũng như xe người lái nên tai nạn xảy ra vì phản ứng khác nhau nhưng nếu tất cả đều là xe tự lái, tự động tránh né nhau thì tai nạn sẽ giảm đi rất nhiều. 

Bạn tôi là một trong những chuyên gia hàng đầu về xe tự lái của đại học Carnegie Mellon nên tôi không ngạc nhiên về viễn kiến của anh. 

Bạn tôi nói tiếp: Không những thế, mọi phương tiện giao thông từ các xe tải, thuyền bè vận chuyển hàng hóa và ngay cả phi cơ thương mại đều áp dụng trí thông minh nhân tạo và nó sẽ hoàn toàn thay đổi đời sống mọi người.

Tôi hỏi: Ngoài xe hơi tự lái anh còn nghiên cứu gì nữa?

Bạn tôi nói: Tôi đang nghiên cứu việc áp dụng trí thông minh nhân tạo vào các dự án xây dựng “in 3D” (3D printing) để xây cất nhà cửa. Tôi nghĩ khoảng mười năm nữa, một số nhà cửa sẽ được xây bằng công nghệ 3D thay vì sử dụng nhân công như hiện nay. Hoa Kỳ đang gặp tình trạng thiếu hụt nhà cửa. Trung bình việc xây cất đòi hỏi khoảng 10 tháng cho một căn nhà thì bao giờ mới đáp ứng nhu cầu cần có 5 đến 10 triệu căn nhà được. Nếu áp dụng công nghệ thông minh vào việc xây cất, sử dụng máy in 3D, người ta có thể xây nhà rất nhanh, chỉ vài tháng là xong. 

Tôi không ngờ: Liệu có thể xây cất nhanh thế sao?

Bạn tôi nói: Điều này đã được thực hiện rồi. Năm ngoái, công ty Wal Mart đã xây một cơ sở thương mại bằng công nghệ 3D chỉ trong vòng vài tháng với chi phí chỉ bằng 2/3 việc sử dụng nhân công. Tôi tin rằng ít lâu nữa nhiều công ty sẽ làm như thế và việc xây cất bằng công nghệ 3D sẽ bùng nổ. Không những thế, ngoài việc xây cất, công nghệ này sẽ còn chế tạo được rất nhiều thứ từ lớn đến nhỏ, cần gì chỉ việc “in” nó ra là xong. Theo tôi, chúng ta chỉ mới bắt đầu với công nghệ thông minh nhân tạo và tương lai sẽ còn áp dụng vào rất nhiều việc nữa.

Tôi nói: Tôi không ngạc nhiên về tiềm năng của công nghệ này, nhưng điều làm tôi lo là công nghệ tiến bộ quá nhanh, có thể vượt tầm kiểm soát của con người thì sẽ đưa đến các vấn đề khác, nhất là khi người ta sử dụng nó vào những việc xấu xa, vô đạo đức.

Bạn tôi lạc quan: Hiện nay đã có các nhóm chuyên gia được thành lập để thảo luận về vấn đề này và đưa ra các khuyến nghị về đạo đức (Ethics) cho việc áp dụng trí thông minh nhân tạo. Năm ngoái liên minh các quốc gia Âu Châu cũng đưa ra một số luật lệ về việc áp dụng trí tuệ nhân tạo vào đời sống con người.

Tôi nói ngay: Tôi đã đọc bản tóm tắt các khuyến nghị này nhưng không lạc quan như anh. Tôi thấy những người soạn thảo tài liệu này tin rằng chỉ cần đưa ra các khuyến cáo là đủ. Thí dụ như không được làm gì phạm pháp, không được làm hại con người, và phải tôn trọng quyền tự do cá nhân... Các khuyến cáo này phản ánh giá trị của những người sống ở nơi luật pháp được tôn trọng với những giá trị phổ quát. Điều này không có nghĩa những quốc gia khác sẽ tôn trọng nó, nhất là những quốc gia sẵn sàng làm bất cứ gì để thỏa mãn tham vọng của họ. 

Bạn tôi hỏi: Nếu thế anh có ý kiến gì khác?

Tôi đáp: Theo tôi, việc cần thiết lúc này là phải bắt đầu bằng việc giáo dục về đạo đức (Ethics) mà đa số nền giáo dục hiện đại đã bỏ qua khi chỉ chú trọng vào các kỹ năng cần thiết. Giáo dục là việc đào tạo con người trước và kỹ năng sau. Thí dụ như khi có con cái, cha mẹ phải làm gương cho con noi theo và đó là căn bản giáo dục gia đình. Nếu cha mẹ tham lam, dối trá thì con cái sẽ bắt chước làm vậy. Hiện nay đa số xã hội Tây phương đều thiếu điều này vì cha mẹ chỉ biết nuôi con, chứ không mấy ai biết dạy con về đạo đức. 

Khi xưa, xã hội Đông phương xem việc dạy dỗ con cái là quan trọng nhưng hiện nay cũng thay đổi nhiều rồi. Một số cha mẹ chỉ lo kiếm tiền chứ không chú ý đến việc giáo dục con cái nữa. Cha mẹ nào cũng muốn cho con học những môn học có thể kiếm thật nhiều tiền, hay có địa vị trong xã hội chứ không mấy ai đề cập đến đạo đức, trách nhiệm nữa. Khi con trẻ cắp sách đến trường thì đó là trách nhiệm của thầy cô. Các thầy các cô phải tự mình làm gương cho học sinh, giúp các em biết thế nào là người có phẩm hạnh đức độ, biết hiếu thảo với cha mẹ, biết kính trọng luật pháp. 

Giáo sư John Vu còn được biết đến qua những bộ sách truyền cảm hứng mạnh mẽ cho giới trẻ Việt Nam, tiêu biểu là các tác phẩm: "Khởi hành", "Kết nối", "Bước ra thế giới" và "Kiến tạo thế hệ Việt Nam ưu việt". Ảnh: Internet

Đó là nghĩa vụ thiêng liêng của người làm giáo dục, nhưng hiện nay nghề này không còn được coi trọng nữa vì đồng lương ít ỏi trong một xã hội coi trọng đồng tiền. Đó là chưa kể việc học sinh không còn lễ phép, ngoan ngoãn như xưa.

Tôi tin rằng một khi đã được giáo dục cẩn thận, đã hiểu biết và có trách nhiệm thì bất kể điều gì họ làm sẽ không thể gây hại cho ai được. Trí thông minh nhân tạo chỉ là một công cụ và tùy người sử dụng nó như thế nào thôi. Dĩ nhiên việc này đòi hỏi những người tham gia vào công nghệ thông minh nhân tạo phải tự trau dồi bản thân với mục tiêu làm sao không gây tổn hại cho người khác, hay nói rộng hơn là làm sao giảm thiểu mọi đau khổ, tổn hại cho tất cả mọi người – không chỉ những người tương tác với trí thông minh nhân tạo mà thôi. Có như thế thì tương lai công nghệ mới tốt đẹp được.”

Trong cuộc đối thoại này giữa Giáo sư John Vu và bạn bè, có một chi tiết đáng chú ý về vai trò và ảnh hưởng của trí tuệ nhân tạo (AI) đối với tương lai của nhân loại. Có thể thấy, AI đang từng bước mở ra một kỷ nguyên mới, đầy hứa hẹn nhưng cũng không kém phần thách thức. Giáo sư John Vu nhấn mạnh rằng, nếu không được giáo dục một cách bài bản và toàn diện, AI sẽ có thể trở thành một mối nguy hiểm không lường trước được. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn cho chúng ta, đặc biệt là thế hệ trẻ, là làm thế nào để không bị tụt hậu trong cuộc cách mạng công nghệ mà vẫn có thể kiểm soát và tận dụng hiệu quả những lợi ích mà AI mang lại.

Để không bị đào thải khỏi xu hướng phát triển chung và đạt được khả năng làm chủ công nghệ, mỗi cá nhân, nhất là người trẻ, cần phải không ngừng học hỏi, cập nhật kiến thức và phát triển kỹ năng thích ứng. Việc trang bị cho bản thân một nền tảng vững chắc về kiến thức công nghệ và kỹ năng tư duy phản biện sẽ giúp chúng ta sử dụng AI một cách an toàn và hiệu quả, đồng thời mở ra những cơ hội mới để phát triển bản thân và đóng góp cho xã hội. Chỉ khi hiểu rõ và thích nghi được với những thay đổi này, chúng ta mới có thể trở thành người điều khiển cuộc chơi, chứ không phải là những con tốt bị đẩy đưa theo dòng chảy của công nghệ.