Ông lớn điện gió 'gục ngã': Cổ phiếu lao dốc, 70% vốn hóa bốc hơi, một loạt dự án bị tạm dừng
(Thị trường tài chính) - Ørsted của Đan Mạch từng được coi là hình mẫu cho cách các công ty dầu khí khổng lồ có thể ‘xanh hóa’. Những rắc rối gần đây của công ty này cho thấy mọi thứ có thể không dễ dàng như vậy.
Công ty năng lượng tái tạo Đan Mạch Ørsted đang trải qua giai đoạn khó khăn khi đối mặt với việc phục hồi danh tiếng, và trong bối cảnh đó, đối thủ từ Na Uy là Equinor đã âm thầm thu mua cổ phiếu và công bố nắm giữ 10% cổ phần vào tháng 10, với cam kết trở thành cổ đông "hỗ trợ".
Động thái này không có gì bất thường trong thị trường năng lượng đầy cạnh tranh của châu Âu. Ở một mức độ nào đó, đây là sự tín nhiệm vào Ørsted, công ty có giá trị giảm 70% kể từ năm 2021 do những sai sót trong quản lý và môi trường kinh doanh bất lợi. Đồng thời, nó cũng giúp Equinor tiến gần hơn đến mục tiêu khử carbon với chi phí hợp lý.
Điều đáng chú ý là việc một công ty Na Uy vẫn gắn liền với năng lượng hóa thạch như Equinor, với chỉ 20% đầu tư vào năng lượng tái tạo và công nghệ thu hồi carbon trong năm trước, lại mua cổ phần của Ørsted, nhà điện gió ngoài khơi lớn nhất thế giới và là niềm tự hào của Đan Mạch trong hành trình chuyển đổi năng lượng sạch.
Hành trình 15 năm chuyển mình từ công ty khoan dầu khí thành người tiên phong trong lĩnh vực năng lượng tái tạo của Ørsted phản ánh sự tiến bộ đáng kể của ngành năng lượng trong nỗ lực giảm thiểu carbon toàn cầu.
Tuy nhiên, quá trình tăng trưởng nhanh chóng để đạt mục tiêu khí hậu đang gặp nhiều thách thức về kinh tế, chính trị và thực tiễn. Ørsted đã phải tạm dừng nhiều dự án quan trọng không chỉ trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi mà còn trong hydrogen và nhiên liệu xanh do chi phí tăng cao. Nhiều đối thủ châu Âu cũng đang rút lui khi thời kỳ lãi suất thấp kết thúc, xu hướng đầu tư ESG suy giảm và việc kết nối năng lượng tái tạo vào lưới điện gặp khó khăn.
Mặc dù vậy, ngành năng lượng tái tạo vẫn cho thấy tiềm năng với 565GW công suất mới được bổ sung trong năm ngoái, tốc độ nhanh nhất trong 2 thập kỷ, chủ yếu nhờ sự phát triển của điện mặt trời tại Trung Quốc. Chi phí ngành cũng ngày càng cạnh tranh, với điện gió ngoài khơi giảm từ 137 USD xuống 81 USD mỗi MWh từ năm 2018, so với 72 USD cho điện than và 83 USD cho điện khí.
Theo Martin Neubert, cựu giám đốc điều hành Ørsted, sự tăng trưởng năng lượng tái tạo giờ đây hoàn toàn dựa trên logic kinh tế thay vì chỉ nhắm đến mục tiêu khí hậu như trước đây.
Tuy nhiên, cổ phiếu của Ørsted lại giảm mạnh vào tháng trước khi ông Donald Trump tái đắc cử. Sự kiện này đã gây chấn động thêm cho ngành năng lượng và khiến cho sự chuyển hướng khỏi năng lượng hóa thạch trở nên không chắc chắn, ít nhất là trong ngắn hạn.
Tuy nhiên, viễn cảnh tương lai của ngành đang bị đe dọa bởi Tổng thống đắc cử Trump, người từng gọi biến đổi khí hậu là "lừa đảo" và cam kết ngừng các khoản trợ cấp xanh, rút khỏi Thỏa thuận Paris cùng việc đe dọa hủy các dự án điện gió ngoài khơi.
Sự chuyển mình
Sự chuyển mình của Ørsted bắt nguồn từ thời điểm chuẩn bị cho hội nghị khí hậu Liên Hợp Quốc tại Copenhagen năm 2009. Lúc đó, với tên gọi Dong Energy, công ty năng lượng quốc gia Đan Mạch này đang đóng góp hơn 30% lượng khí thải CO₂ của cả nước thông qua các hoạt động khai thác dầu khí và vận hành nhà máy nhiệt điện.
Anders Eldrup, giám đốc điều hành khi đó và là cựu quan chức cấp cao Bộ Tài chính Đan Mạch, đã chịu ảnh hưởng sâu sắc từ hội nghị này. Ông đã công bố kế hoạch đưa tỷ lệ sản xuất điện và nhiệt từ năng lượng tái tạo lên 85% vào năm 2040, tăng đáng kể so với mức 15% hiện tại. Bất chấp những nghi ngờ từ hội đồng quản trị, Eldrup vẫn kiên định với quyết định mà ông cho là đúng đắn cả về mặt đạo đức và kinh doanh.
Sự hỗ trợ từ Chính phủ, tốc độ gió cao ở Biển Bắc và việc các nhà sản xuất tua-bin Siemens Energy và Vestas có trụ sở gần đó khiến ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi còn non trẻ trở thành một khoản đầu tư hấp dẫn. Ørsted đã dẫn dắt ngành này với những trang trại điện gió quy mô lớn, điển hình là dự án Hornsea 1 ngoài khơi Yorkshire, dự án đầu tiên trên thế giới đạt công suất trên 1GW và bắt đầu vận hành từ tháng 2/2019.
Công ty cũng chuyển đổi các nhà máy nhiệt điện sang sử dụng sinh khối, chủ yếu là gỗ nghiền và viên nén, thay thế than đá, một quyết định gây tranh cãi nhưng được công nhận là trung tính carbon tại Đan Mạch và nhiều quốc gia khác nếu được thu hoạch bền vững.
Trong suốt thập kỷ đến 2018, Ørsted và các đối tác của mình đã đầu tư 165 tỷ DKr (tương đương 23,2 tỷ USD) vào năng lượng xanh.
Giám đốc điều hành Mads Nipper ví Ørsted như "Tesla của ngành điện gió ngoài khơi" khi chứng minh khả năng mở rộng quy mô vượt xa mọi kỳ vọng.
Năm 2017, một năm sau khi niêm yết tại Copenhagen, công ty bán mảng dầu khí cho Ineos với giá hơn 1 tỷ USD và đổi tên thành Ørsted, tôn vinh nhà vật lý Hans Christian Ørsted, người phát hiện ra điện từ. Đến năm 2018, 75% sản lượng điện của công ty đến từ nguồn xanh, vượt xa mục tiêu ban đầu, với lượng phát thải carbon giảm 64% mỗi kWh trong 4 năm.
Sự phát triển này đồng hành cùng xu hướng tăng trưởng mạnh mẽ của ngành năng lượng tái tạo toàn cầu, với 644GW công suất mới được xây dựng trong giai đoạn 2010-2020 và chi phí sản xuất giảm từ 48% đến 85%.
Đến cuối năm 2020, định giá của Ørsted đạt 51 tỷ bảng Anh, cao hơn BP, mặc dù công ty này sản xuất chỉ một phần rất nhỏ năng lượng.
Tuy nhiên, thành công của Ørsted gặp trở ngại trong những năm gần đây khi lãi suất tăng cao, chuỗi cung ứng căng thẳng và nhà đầu tư chuyển hướng. Đặc biệt tại Mỹ, công ty đã ước tính sai về tín dụng thuế liên bang và buộc phải rút khỏi hai dự án lớn ở New Jersey vào tháng 11, gây tổn thất khoảng 4 tỷ USD.
Hậu quả là cổ phiếu giảm 30%, dẫn đến việc thay đổi ban lãnh đạo, đình chỉ cổ tức, giảm mục tiêu năng lượng tái tạo xuống 35-38GW vào năm 2030 và cắt giảm 800 việc làm.
Công ty cũng đã rút lui khỏi các thị trường điện gió ngoài khơi ở Na Uy, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha. “Đó là một năm thảm hại,” Tancrede Fulop, nhà phân tích cấp cao của Morningstar, nhận định.
Đối mặt thách thức
Mặc dù các nhà điều hành khẳng định những khó khăn hiện tại chỉ là tạm thời, với giá điện tăng bù đắp chi phí dự án và chuỗi cung ứng đã dần ổn định, các chuyên gia phân tích vẫn chỉ ra những điểm yếu cốt lõi của ngành năng lượng tái tạo.
Nick Stansbury từ Legal & General Investment Management nhận định rằng năng lượng sạch nhạy cảm với biến động lãi suất gấp 5-10 lần so với năng lượng hóa thạch. Điều này được minh chứng qua việc nhiều công ty tiện ích châu Âu như Statkraft và EDP đã phải giảm mục tiêu phát triển dự án mới, trong khi Equinor và Vattenfall rút khỏi kế hoạch mở rộng do điều kiện thị trường khó khăn.
Stansbury cũng đặt dấu hỏi về khả năng tiếp tục giảm chi phí trong tương lai.
RWE, công ty năng lượng lớn của Đức, cho biết tháng trước sẽ chi ít tiền hơn cho các dự án xanh trong năm tới so với năm nay, thay vào đó sẽ mua lại 1,5 tỷ euro cổ phiếu.
Công ty này cũng bày tỏ lo ngại về rủi ro từ chính sách của ông Trump đối với điện gió ngoài khơi tại Mỹ và sự chậm trễ trong phát triển hydro xanh tại châu Âu. Mặc dù EU đặt mục tiêu tham vọng về hydro, ngành này vẫn đang bị kìm hãm bởi chi phí cao, cơ sở hạ tầng chưa đủ và nhu cầu hạn chế.
Các nhà đầu tư nhấn mạnh những rào cản đối với các công nghệ ít trưởng thành hơn. “Chúng ta hiện đang trong một môi trường kinh tế rất khác biệt,” Ralph Ibendahl, người đứng đầu chuyển đổi năng lượng toàn cầu tại RBC Capital Markets, nói. “Chỉ đơn giản là ít vốn có sẵn hơn”.
Jefferies đánh giá ngành năng lượng đang bước vào "giai đoạn xác định mới" với những thay đổi về điều kiện vĩ mô, công nghệ và mô hình kinh doanh, tạo ra cả cơ hội và thách thức cho các doanh nghiệp. Masdar của UAE đã nắm bắt cơ hội này để mua lại các trang trại điện gió và điện mặt trời tại châu Âu, đặt mục tiêu 100GW vào năm 2030 - gấp đôi kế hoạch ban đầu của Ørsted.
Nicolai Tangen, giám đốc quỹ tài sản quốc gia Na Uy và là cổ đông lớn của Ørsted, nhận định "phản ứng ngược ESG" đã giảm số lượng đối thủ cạnh tranh trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, tạo cơ hội cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, thách thức về biến đổi khí hậu vẫn còn nguyên khi phát thải toàn cầu tiếp tục tăng dù công suất năng lượng tái tạo đã tăng mạnh trong năm 2023.
Kể từ khi thành lập vào năm 2006, Ørsted đã có những bước phát triển vượt bậc, nhưng con đường hướng tới tương lai không carbon của cả ngành vẫn còn nhiều thử thách phía trước.
Theo FT
