Dứt tình bancassurance, ngân hàng về “tắm ao ta” với bảo hiểm
(Thị trường tài chính) - Sau những năm "trăng mật" ngọt ngào cùng các đối tác bảo hiểm ngoại, hàng loạt ngân hàng lớn như Techcombank, VPBank… đã và đang tính chuyện tự lập công ty bảo hiểm nhân thọ, bước vào cuộc chơi mới vừa nhiều cơ hội, vừa lắm chông gai.
Những “mối tình bạc tỷ” qua thời mặn nồng
Bancassurance (bán bảo hiểm qua ngân hàng) là hình thức hợp tác nở rộ từ năm 2017, với loạt thương vụ ký kết độc quyền dài hạn (15 - 20 năm) giữa ngân hàng và các hãng bảo hiểm nhân thọ. Mối quan hệ giữa ngân hàng và các công ty bảo hiểm nhân thọ từng được ví như cuộc hôn nhân đôi bên cùng có lợi. Ngân hàng có sẵn mạng lưới khách hàng, trong khi các hãng bảo hiểm khát khao kênh phân phối mạnh để mở rộng thị phần.
Suốt nhiều năm qua, các thương vụ hợp tác độc quyền giữa VPBank với AIA, hay Techcombank với Manulife đã mang về cho nhà băng khoản phí lớn, còn các công ty bảo hiểm cũng ghi nhận doanh thu tăng trưởng ấn tượng nhờ đòn bẩy ngân hàng.
Có thể kể đến một số hợp đồng phân phối bảo hiểm độc quyền lớn đã được các ngân hàng và công ty bảo hiểm ký kết như Vietcombank ký hợp đồng hợp tác với FWD có giá trị 1 tỷ USD, hợp đồng bảo hiểm độc quyền 15 năm giữa MSB và Prudential, ACB kết hợp với Sunlife, VietinBank và Manulife…
Một số mối duyên có thể kể đến như VPBank hợp tác độc quyền với AIA ký năm 2017, trị giá hơn 900 triệu USD, mỗi duyên này đã mang đến cho VPBank hàng nghìn tỷ đồng thu phí dịch vụ bảo hiểm. Hay Vietcombank ký hợp đồng hợp tác với FWD có giá trị 1 tỷ USD, hợp đồng bảo hiểm độc quyền 15 năm giữa MSB và Prudential, ACB kết hợp với Sunlife, VietinBank và Manulife…
Trong nhiều năm, bancassurance chính là “gà đẻ trứng vàng” giúp các ngân hàng cải thiện lợi nhuận ngoài lãi. Đơn cử với Techcombank, chỉ riêng năm 2022, doanh thu phí bảo hiểm từ hợp tác với Manulife đạt gần 1.800 tỉ đồng, đóng góp lớn vào thu nhập dịch vụ của nhà băng này.
Tuy nhiên, sau thời kỳ trăng mật, sóng gió nổi lên. Đầu năm 2025, Techcombank thông báo chấm dứt hợp đồng độc quyền với Manulife, sớm hơn dự kiến 2 năm. Thông tin với nhà đầu tư vào quý I/2025, VPBank cũng khẳng định sẽ không gia hạn hợp đồng 15 năm với AIA, dự kiến kết thúc vào năm 2026.
Những cuộc chia tay này, theo các chuyên gia, phản ánh sự thay đổi chiến lược sâu rộng trong ngành tài chính - bảo hiểm Việt Nam.
Tại nhiều cuộc Họp báo thường kỳ, đại diện Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính), cho biết Cục đã hoàn thành việc thanh tra doanh nghiệp bảo hiểm năm vừa qua. Theo đó, các sai phạm chủ yếu liên quan đến việc ban hành quy chế, quy trình giám sát đại lý bảo hiểm chưa tuân thủ đúng quy định, công tác quản lý và sử dụng đại lý bảo hiểm còn sai phạm và hạch toán, kế toán nhiều sơ suất.
Các hành vi sai phạm đã được Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm rà soát kỹ và xử phạt vi phạm hành chính. Với những sai phạm liên quan đến xử lý thuế, Cục phối hợp với cơ quan thuế để yêu cầu doanh nghiệp thực hiện và xử phạt các sai phạm theo quy định của pháp luật.
Có nhiều nguyên nhân khiến các ngân hàng bắt đầu thấy "cơm không lành, canh không ngọt" với các đối tác bancassurance. Trước hết, thị trường bảo hiểm nhân thọ Việt Nam sau giai đoạn tăng trưởng nóng đã lộ rõ những rạn nứt. Các sản phẩm bị chỉ trích là khó hiểu, thiếu minh bạch, dẫn tới nhiều vụ khiếu kiện, bức xúc của khách hàng. Nhiều ngân hàng, vốn dựa vào uy tín để bán bảo hiểm, cũng bị vạ lây khi khách hàng tố cáo bị tư vấn sai lệch, gây ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh.
Ngoài ra, trong bối cảnh Ngân hàng Nhà nước và Bộ Tài chính siết chặt quản lý hoạt động bancassurance, yêu cầu minh bạch hóa quy trình bán hàng, các ngân hàng nhận ra biên lợi nhuận từ việc chỉ làm "kênh phân phối" sẽ ngày càng co hẹp. Thay vì phụ thuộc vào đối tác, họ bắt đầu tính chuyện tự mình tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị bảo hiểm.
Thông tư 67/2024/TT-BTC của Bộ Tài chính, có hiệu lực từ tháng 1/2025, siết chặt quy định bán bảo hiểm qua ngân hàng, yêu cầu minh bạch hóa quy trình, giảm dần khoản phí hoa hồng vượt trội. Điều này khiến biên lợi nhuận của các ngân hàng ngày càng co hẹp, không còn hấp dẫn như trước.
“Ao nhà” có hơn?
Trong bổi cảnh đó, các ngân hàng đã chuyển hướng về “tắm ao ta” với bảo hiểm nhân thọ. Mới đây, Techcombank và VPBank đã không dấu diếm tham vọng này tại ĐHCĐ. Tuy nhiên, cuộc chơi bảo hiểm nhân thọ dù nhiều tiềm năng nhưng vẫn không ít thách thức bởi dù không lạ gì tài chính- ngân hàng nhưng tự thân trên “sân” bảo hiểm nhân thọ vẫn là một điều khả mới mẻ với các nhà băng. Hơn nữa, cuộc cạnh tranh khốc liệt trên thị trường này cũng kiến “ao nhà” chưa chắc đã “nhiều cá” hơn “ao người”.
Techcombank sau khi chia tay Manulife đã thành lập Công ty Bảo hiểm phi nhân thọ và đang nộp hồ sơ lên Bộ Tài chính, xin phép thành lập công ty bảo hiểm nhân thọ riêng, với vốn điều lệ ban đầu dự kiến 5.000 tỉ đồng.
VPBank cũng chuẩn bị kế hoạch tương tự, khi ban lãnh đạo cho biết sẽ “xem xét phương án tự phát triển công ty bảo hiểm trong tương lai”. “Năm nay, VPBank dự kiến sẽ thành lập Công ty Bảo hiểm Nhân thọ và Công ty Quản lý Quỹ. Đây là 2 mảnh ghép còn thiếu trong hệ sinh thái của DN tài chính này. VPBank đã dần dần phát triển, vượt ra khỏi khuôn khổ của 1 DN đơn lẻ. Chúng tôi có công ty tài chính, bảo hiểm phi nhân thọ, công ty chứng khoán…, hai mảnh ghép nữa mà chúng tôi muốn hoàn thiện thời gian tới là công ty Quản lý Quỹ và công ty Bảo hiểm Nhân thọ. Đó là 2 mảnh ghép không thể thiếu với một doanh nghiệp tài chính”- ông Bùi Hải Quân- Phó Chủ tịch HĐQT VPBank cho biết.
Việc tự lập công ty bảo hiểm giúp các ngân hàng kiểm soát toàn bộ chuỗi giá trị: từ thiết kế sản phẩm, định phí, phân phối cho tới chăm sóc khách hàng. Mô hình này hứa hẹn mang lại lợi nhuận bền vững hơn, đồng thời tận dụng trọn vẹn hệ sinh thái ngân hàng số, dữ liệu khách hàng sẵn có.
Cụ thể, lãnh đạo Techcombank cho rằng ngân hàng sẽ có sự chủ động khi tự mở công ty bảo hiểm khắc phục được những điều chưa hợp lý trong mối quan hệ với Manulife. "Liên quan đến bảo hiểm, niềm tin rất quan trọng. TCB cần chứng tỏ sẽ mang lại gì cho khách hàng", ông Lottner- Tổng giám đốc Techcombank nói.
CEO Techcombank nhấn mạnh thêm, mảng kinh doanh bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ sẽ đưa ra nhiều giá trị cho khách hàng. Chúng tôi đã nộp hồ sơ lên Bộ Tài chính để thành lập công ty bảo hiểm, hy vọng sẽ sớm nhận được giấy phép từ Bộ Tài chính. Techcombank muốn tham gia mạnh mẽ hơn nữa trong hành trình trải nghiệm trọn vẹn của khách hàng..
Còn theo lãnh đạo VPBank, bảo hiểm nhân thọ có sự gắn bó chặt chẽ với ngân hàng, nhất là tệp khách hàng. Đại diện VPBank cho biết: “Đang có một số khó khăn với đối tác đang làm việc, tuy nhiên, VPBank tin tưởng, sẽ đạt được thỏa thuận tốt nhất với ngân hàng. VPBank đã có kinh nghiệm với bảo hiểm OPES. Tập trung vào ứng dụng công nghệ, cũng như digital. Sẽ có lợi thế nếu thành lập một công ty bảo hiểm mới hoàn toàn, ứng dụng công nghệ, AI….”
Có thể thấy, các ngân hàng đã có một số kinh nghiệm về bảo hiểm. Đó là các mối tình baca đã từng mang lại nhiều quả ngọt và cũng không ít tai tiếng cho ngân hàng.
Tại VPBank, việc đưa Bảo hiểm OPES về hệ sinh thái năm 2024 cũng góp phần xây nhiều viên gạch cho nền tảng bảo hiểm mảnh ghép bảo hiểm mà ngân hàng này đang muốn hoàn thiện.
Hay tại Techcombank, trước đó, đã thành lập Công ty bảo hiểm phi nhân thọ Techcom.
Sau thời gian chật vật vì chia tay Manulife, “ao nhà” bảo hiểm cũng mang lại cho Techcombank những “quả ngọt” ban đầu.
Sau thời gian sụt giảm do kết thúc hợp tác với Manulife, doanh thu mảng bảo hiểm của Techcombank tăng ngoạn mục trong quý I/2025, gấp hơn 17 lần so với quý liền trước. Tại sự kiện gặp gỡ nhà đầu tư cá nhân và công bố kết quả kinh doanh quý I, lãnh đạo Techcombank tiết lộ doanh thu từ mảng bảo hiểm của ngân hàng đã hoàn toàn phục hồi, trở lại mức trước quý IV/2024. Theo báo cáo, doanh thu từ phí bảo hiểm trong quý I năm nay tăng 27% so với cùng kỳ 2024, và đã tăng hơn 17 lần so với quý IV/2024 - cũng là quý Techcombank ghi nhận cú sụt giảm mạnh sau khi kết thúc hợp đồng với Manulife Việt Nam.
Bà Bùi Thị Thu Thủy, Giám đốc cao cấp Khối Tài chính kế hoạch của Techcombank, nhận định bancassurance là một trong những điểm sáng nổi bật trong bức tranh tài chính quý I của ngân hàng.
Đà phục hồi đến từ việc Techcombank nhanh chóng thiết lập hợp tác với các đối tác bảo hiểm mới và bắt đầu ghi nhận những kết quả tích cực.
Chia sẻ thêm về vấn đề này, ông Nguyễn Anh Tuấn, Giám đốc Khối Ngân hàng bán lẻ cho biết ngân hàng đang triển khai chiến lược mở rộng hệ sinh thái tài chính toàn diện, trong đó bảo hiểm là một cấu phần quan trọng.
Về dài hạn, Techcombank đang từng bước xây dựng năng lực nội tại trong lĩnh vực bảo hiểm. Tháng 10/2024, ngân hàng đã góp vốn thành lập công ty bảo hiểm phi nhân thọ TechcomInsurance, doanh nghiệp bảo hiểm thứ 31 tại Việt Nam với vốn điều lệ 500 tỷ đồng, trong đó Techcombank sở hữu 11%.
Đến tháng 3 năm nay, ngân hàng tiếp tục thông qua nghị quyết thành lập CTCP Bảo hiểm Nhân thọ Kỹ Thương (TCLife) với vốn điều lệ 1.300 tỷ đồng. Techcombank nắm giữ 80% cổ phần tại TCLife, tương đương 1.040 tỷ đồng.
Thị trường tiềm năng và khốc liệt
Phía ngân hàng nhìn nhận, thị trường bảo hiểm Việt Nam dù trải qua nhiều thách thức trong 2-3 năm gần đây, vẫn là lĩnh vực tiềm năng. Việc tái cấu trúc và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị bảo hiểm là cơ hội để Techcombank tăng cường tính chủ động, xây dựng sản phẩm phù hợp hơn với nhu cầu khách hàng và tối ưu hiệu quả kinh doanh trong dài hạn, lãnh đạo Techcombank cho hay.
Các chuyên gia dự báo, nhu cầu bảo vệ tài chính, sức khỏe của tầng lớp trung lưu Việt Nam sẽ tiếp tục gia tăng, mở ra dư địa tăng trưởng cho các “tân binh” mới gia nhập thị trường.
Tuy nhiên, miếng bánh thị trường này không còn dễ ăn. Hiện nay, hơn 20 công ty bảo hiểm nhân thọ đang hoạt động tại Việt Nam, trong đó nhiều cái tên chiếm thị phần lớn như Prudential, Manulife, Dai-ichi Life, AIA và MB Ageas…
Sau các lùm xùm về bancassurance, niềm tin người tiêu dùng sụt giảm, đòi hỏi các doanh nghiệp mới phải đầu tư mạnh vào công nghệ, chất lượng dịch vụ và đào tạo đội ngũ tư vấn viên đạt chuẩn.
Việc thành lập công ty bảo hiểm nhân thọ cũng đòi hỏi tiềm lực tài chính lớn, năng lực quản trị rủi ro chặt chẽ và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định mới mà Bộ Tài chính đang áp dụng. Bên cạnh đó, việc xây dựng thương hiệu, phát triển sản phẩm và giành lại niềm tin khách hàng sẽ là bài toán không dễ cho các ngân hàng, vốn lâu nay quen vai trò trung gian.
Dẫu vậy, giới chuyên gia nhìn nhận lạc quan rằng, làn sóng các ngân hàng "tắm ao ta" - tự lập công ty bảo hiểm - sẽ mang lại làn gió mới cho thị trường. Điều này thúc đẩy cạnh tranh lành mạnh, nâng chuẩn chất lượng sản phẩm, dịch vụ và gia tăng quyền lợi cho người tiêu dùng Việt Nam.
Những “mối tình bancassurance” có thể đã qua thời mặn nồng, nhưng hành trình tự lập nghiệp trong bảo hiểm nhân thọ của các nhà băng hứa hẹn sẽ còn nhiều diễn biến đáng chú ý trong những năm tới.
