Phát hiện 'kho báu' hiếm có ở 'vùng đất nghèo', Mỹ-Trung lập tức cử người khai thác để thống trị một loạt lĩnh vực nòng cốt

Châu Phi đang trở thành khu vực chiến lược để Mỹ và Trung Quốc tranh giành sức ảnh hưởng vì khu vực này có nhiều khoáng sản quý, cần thiết cho các công nghệ hiện đại.

Các khoáng sản như coban, lithium, niken và đất hiếm rất quan trọng trong sản xuất xe điện, năng lượng tái tạo và thiết bị điện tử. Khi nhu cầu ngày càng tăng, Mỹ và Trung Quốc đang tích cực cạnh tranh nguồn khoáng sản ở châu Phi bằng cách đầu tư, thúc đẩy ngoại giao và mở rộng tầm ảnh hưởng.

Trung Quốc dẫn đầu trong ngành khai khoáng châu Phi

Trong hai thập kỷ qua, Trung Quốc đã khẳng định vị thế thống lĩnh trong ngành khai khoáng tại châu Phi.

Thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), Trung Quốc đầu tư vào cơ sở hạ tầng để đổi lấy quyền khai thác khoáng sản. Các công ty Trung Quốc nắm giữ phần lớn hoạt động khai thác tại các nước giàu tài nguyên như Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC), Zambia và Zimbabwe.

Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC) cung cấp gần 70% lượng coban toàn cầu – một khoáng sản quan trọng cho pin lithium-ion. Các công ty Trung Quốc như China Molybdenum và Zhejiang Huayou Cobalt đã mua lại nhiều mỏ lớn tại DRC, giúp họ kiểm soát nguồn cung ổn định.

Ngoài ra, Trung Quốc còn ký các hợp đồng khai khoáng dài hạn bằng cách tài trợ xây dựng hạ tầng như đường sá, đường sắt và cảng biển. Ví dụ, Zambia đã nhận được nhiều công trình hạ tầng do Trung Quốc xây dựng để đổi lấy quyền khai thác đồng.

Trung Quốc không chỉ khai thác khoáng sản mà còn dẫn đầu trong khâu chế biến. Phần lớn nguyên liệu thô từ châu Phi được xuất khẩu sang Trung Quốc để tinh chế, giúp nước này kiểm soát chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhờ quan hệ tài chính chặt chẽ với các nước châu Phi và quyền kiểm soát khâu chế biến, Trung Quốc trở thành đối thủ khó thay thế đối với Mỹ và các quốc gia khác.

Cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực khoáng sản quan trọng ở châu Phi dự kiến sẽ ngày càng gay gắt

Mỹ "phản công"

Nhận thấy sự thống trị của Trung Quốc, Mỹ đã có những bước đi nhằm giảm bớt ảnh hưởng của Bắc Kinh bằng các chính sách, hợp tác quốc tế và đầu tư. Washington đang phối hợp với các đồng minh như Liên minh châu Âu (EU), Canada, Nhật Bản và Australia để xây dựng chuỗi cung ứng khoáng sản bền vững, giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Hội nghị Thượng đỉnh Mỹ - Châu Phi năm 2022 nhấn mạnh việc đẩy mạnh đầu tư của Mỹ vào ngành khai khoáng châu Phi. Tập đoàn Tài chính Phát triển Mỹ (DFC) đã cam kết hỗ trợ tài chính cho các dự án khai thác tại Zambia và Cộng hòa Dân chủ Congo (DRC).

Mỹ cũng hợp tác với các quốc gia châu Phi để phát triển ngành khai thác bền vững. Một ví dụ là Dự án Hành lang Lobito, sáng kiến hợp tác với Zambia, DRC và Angola nhằm nâng cấp hạ tầng giao thông, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu khoáng sản.

Ngoài ra, Đạo luật Giảm Lạm phát (IRA) và Luật Cơ sở hạ tầng Lưỡng đảng (Bipartisan Infrastructure Law) của Mỹ đã đưa ra các chính sách khuyến khích đầu tư vào nguồn cung khoáng sản trong nước và từ các quốc gia đồng minh, nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Thách thức đối với Mỹ

Mặc dù đã gia tăng nỗ lực, Mỹ vẫn gặp nhiều trở ngại trong cuộc cạnh tranh giành khoáng sản châu Phi với Trung Quốc.

Trung Quốc đã đầu tư vào châu Phi trong nhiều thập kỷ, trong khi Mỹ chỉ mới bắt đầu, khiến Washington gặp khó khăn trong việc bắt kịp lợi thế của Bắc Kinh. Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng nhận được hỗ trợ tài chính lớn từ Chính phủ, trong khi công ty Mỹ chủ yếu dựa vào vốn tư nhân.

Bên cạnh đó, các công ty Trung Quốc đã thiết lập quan hệ lâu dài với Chính phủ và doanh nghiệp địa phương, giúp họ dễ dàng giành quyền khai thác tài nguyên.

Tương lai cạnh tranh Mỹ - Trung ở châu Phi

Cuộc cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc trong lĩnh vực khoáng sản quan trọng ở châu Phi dự kiến sẽ ngày càng gay gắt.

Trung Quốc có lợi thế nhờ hệ thống cơ sở hạ tầng đã được xây dựng và các thỏa thuận dài hạn với nhiều quốc gia, trong khi Mỹ đang nỗ lực thúc đẩy một mô hình đầu tư thay thế, tập trung vào tính minh bạch, tiêu chuẩn môi trường và quyền lợi lao động.

Để củng cố vị thế tại châu Phi, Mỹ cần tăng cường đầu tư và viện trợ để hỗ trợ các dự án khai khoáng và cơ sở hạ tầng nhằm cạnh tranh với Trung Quốc.

Đồng thời, Washington nên khuyến khích các nước châu Phi tinh chế và chế biến khoáng sản ngay tại địa phương thay vì xuất khẩu thô sang Trung Quốc, giúp tạo ra lợi ích kinh tế chung.

Bên cạnh đó, Mỹ cũng đẩy mạnh quan hệ chính trị và thương mại với các quốc gia châu Phi để xây dựng mối quan hệ hợp tác dài hạn.

Ngoài các chiến lược hiện tại, chính sách đối ngoại của Tổng thống Donald Trump có thể tác động đáng kể đến ngành khai khoáng châu Phi, đặc biệt do chính sách “Nước Mỹ Trên Hết” và cách tiếp cận đối với thương mại toàn cầu.

Dưới thời ông Trump, Mỹ có xu hướng rút khỏi các hiệp định đa phương và áp dụng chính sách thương mại cứng rắn với Trung Quốc. Điều này có thể ảnh hưởng gián tiếp đến ngành khai khoáng châu Phi, bao gồm cả cơ hội tiếp cận nguồn tài nguyên và chiến lược cạnh tranh với Trung Quốc.