Loài cây quý hiếm nhất thế giới chỉ có tại Việt Nam, cứng như sắt, từng được sử dụng làm kèo cột, đóng giường tủ, tàu thuyền

Giữa những cánh rừng phòng hộ ven biển miền Trung, có một loài cây đặc biệt mà ít người biết đến – chai lá cong (Shorea falcata). Đây là loài cây đặc hữu của Việt Nam, được xếp vào danh sách rất nguy cấp theo Danh lục đỏ của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN). Hiện cả nước chỉ còn lại 13 cây chai lá cong cổ thụ, tập trung chủ yếu ở thị xã Sông Cầu (Phú Yên) và khu vực ven biển Cam Ranh (Khánh Hòa). Nếu không có các biện pháp bảo tồn kịp thời, một trong những loài cây quý hiếm nhất thế giới này có thể sẽ biến mất vĩnh viễn.

Chai lá cong là cây đặc hữu của Việt Nam, được xếp vào danh sách rất nguy cấp theo Danh lục đỏ của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN)

Chai lá cong là một cây gỗ lớn, vỏ dày màu nâu xám, thân cây nứt dọc, có thể cao tới 30-40m khi trưởng thành. Điểm nổi bật nhất của loài cây này chính là hình dáng lá độc đáo – phiến lá dài hoặc hình trứng, phần dưới lệch so với phần trên, tạo nên đường cong đặc trưng. Có lẽ chính đặc điểm này đã khiến người dân đặt cho nó cái tên chai lá cong.

Từ xa xưa, loài cây này đã được đánh giá cao nhờ chất gỗ chắc, bền, để khô lâu năm có độ cứng như sắt. Gỗ chai lá cong từng được sử dụng để làm kèo cột, đóng giường tủ, tàu thuyền, thậm chí cả các công trình quan trọng. Ngoài giá trị kinh tế, chai lá cong còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng hộ môi trường, giúp giữ đất, chắn gió bão và tạo cảnh quan xanh cho khu vực ven biển.

Theo thống kê năm 2022 của Viện Tài nguyên và Môi trường (thuộc Đại học Huế), Việt Nam hiện chỉ còn 13 cây chai lá cong cổ thụ. Trong đó, thị xã Sông Cầu (Phú Yên) có số lượng lớn nhất với bảy cây, các cá thể còn lại phân bố rải rác tại vùng ven biển Cam Ranh (Khánh Hòa). Do tốc độ sinh trưởng chậm, để hình thành một cây cổ thụ cần hàng trăm năm, khiến việc bảo tồn loài này trở thành một thách thức lớn.

Chai lá cong là một cây gỗ lớn, vỏ dày màu nâu xám, thân cây nứt dọc, có thể cao tới 30-40m khi trưởng thành

Chia sẻ trên Báo Lao Động, Tiến sĩ Hồ Đắc Thái Hoàng cho biết, những cây chai lá cong cổ thụ tại Phú Yên đóng vai trò như những "cây mẹ" trong quần thể, giữ nguồn gen quý giá để phục hồi loài. Đây là loài đặc hữu của Việt Nam, không thể tìm thấy ở bất kỳ nơi nào khác trên thế giới. Nếu để tuyệt chủng, đó sẽ là một tổn thất không thể khắc phục đối với hệ sinh thái.

Không chỉ mang giá trị sinh thái, chai lá cong còn có ý nghĩa quan trọng về kinh tế và văn hóa. Trước kia, loại gỗ này thường được dùng để làm kèo cột, đóng giường tủ, tàu thuyền và nhiều công trình quan trọng. Không chỉ mang lại giá trị kinh tế, loài cây này còn đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ môi trường, giúp giữ đất, chắn gió bão và tạo cảnh quan xanh cho các khu vực ven biển. Đặc biệt, đối với người dân vùng duyên hải, cây chai lá cong còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc.

Không chỉ mang giá trị sinh thái, chai lá cong còn có ý nghĩa quan trọng về kinh tế và văn hóa

Tuy nhiên, số lượng chai lá cong đang giảm sút nghiêm trọng. Để bảo tồn và phát triển loài cây quý hiếm này, cần có sự chung tay của chính quyền, các nhà khoa học, cộng đồng địa phương và các tổ chức quốc tế. Giải pháp cấp thiết là đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, xây dựng các chương trình giáo dục về bảo tồn và áp dụng chính sách quản lý rừng bền vững.

Năm 2020, một cây chai lá cong gần 400 tuổi tại Vùng 4 Hải quân, Cam Ranh đã được công nhận là Cây di sản Việt Nam. Với đường kính 1,7m và chiều cao 25m, cây vẫn sinh trưởng tốt và ra hoa kết trái hàng năm. Sự kiện này đánh dấu một bước tiến quan trọng trong công tác bảo tồn, đồng thời là minh chứng cho sức sống mãnh liệt của loài cây đặc hữu này.

Ảnh: Lao Động, TTXVN

* Tổng hợp