Chia sẻ AI miễn phí trong khi Mỹ siết chặt kiểm soát, Trung Quốc viết lại cuộc chơi AI toàn cầu?
(Thị trường tài chính) - Trung Quốc đang thách thức vị thế độc quyền của AI Mỹ bằng chiến lược mở mã nguồn, biến công nghệ thành vũ khí cạnh tranh chống lại lệnh cấm vận.
Khi Mỹ thực hiện siết chặt kiểm soát công nghệ trí tuệ nhân tạo tiên tiến vào tháng 1 năm nay - ngăn chặn Trung Quốc tiếp cận chip AI hiện đại và các mô hình độc quyền - giới phân tích đã dự báo một phản ứng bảo hộ tương tự từ phía Bắc Kinh.
Tuy nhiên, thực tế đang diễn ra theo hướng hoàn toàn khác: Trung Quốc đang cung cấp miễn phí những mô hình AI tiên tiến nhất của mình ra thị trường toàn cầu.
Trong những tuần gần đây, các tập đoàn công nghệ hàng đầu Trung Quốc như Alibaba, Baidu và Tencent đã đồng loạt tung ra thị trường nhiều mô hình AI mạnh mẽ. Điều bất ngờ nhất đối với ngành công nghiệp vốn coi trọng bảo mật là tính công khai của các mô hình này - chúng được phép tải xuống, sửa đổi và tích hợp hoàn toàn miễn phí.
Chiến lược thúc đẩy AI nguồn mở của Trung Quốc đang diễn ra với tốc độ chóng mặt. Kể từ khi DeepSeek R1 - phiên bản đối trọng của Trung Quốc với dòng o1 của OpenAI - ra mắt vào tháng 1, một làn sóng các mô hình ngày càng tinh vi đã liên tục xuất hiện. Alibaba mới đây đã công bố mô hình lý luận AI mới nhất QwQ-32B, tuyên bố có khả năng cạnh tranh với R1 của DeepSeek và đạt hiệu suất cao trong các bài kiểm tra chuẩn quốc tế. Cứ vài tuần, một mô hình mới lại được giới thiệu, không ngừng mở rộng giới hạn tiềm năng của công nghệ AI nguồn mở.
Thoạt nhìn, làn sóng phát triển AI nguồn mở của Trung Quốc có vẻ như thể hiện cam kết phổ biến công nghệ cho toàn thế giới, không chỉ giới hạn trong một số ít công ty đặc quyền.
Tuy nhiên, trong lĩnh vực kinh doanh và địa chính trị, sự hào phóng hiếm khi xuất hiện mà không đi kèm tính toán chiến lược. Vấn đề cốt lõi không phải là lý do Trung Quốc lựa chọn mở nguồn công nghệ AI, mà là tại sao cộng đồng quốc tế lại bất ngờ trước quyết định này.
Hiện nay, đa số các tập đoàn công nghệ Mỹ vẫn xem AI như tài sản độc quyền, hạn chế quyền truy cập vào các mô hình tiên tiến nhất thông qua các rào cản tài chính. OpenAI, Google DeepMind và Anthropic chỉ cung cấp quyền truy cập đầy đủ vào các mô hình AI cao cấp thông qua các gói đăng ký trả phí và hợp đồng doanh nghiệp.
Song song đó, chính phủ Mỹ coi AI nguồn mở như một mối đe dọa an ninh tiềm tàng, với lo ngại rằng các mô hình không được kiểm soát có thể bị biến thành công cụ tấn công mạng. Các nhà lập pháp Mỹ thậm chí đã đề xuất lệnh cấm phần mềm AI DeepSeek trên các thiết bị chính phủ, viện dẫn lý do an ninh quốc gia.
Trái lại, các tập đoàn công nghệ Trung Quốc phát triển AI nguồn mở, họ không chỉ khéo léo né tránh các lệnh trừng phạt của Mỹ mà còn phi tập trung hóa quá trình phát triển, đồng thời tận dụng nguồn nhân lực toàn cầu để cải thiện các mô hình của mình.
Ngay cả những hạn chế về chip cao cấp của Nvidia cũng trở nên kém hiệu quả khi cộng đồng quốc tế có thể huấn luyện và nâng cấp các mô hình Trung Quốc trên nhiều nền tảng phần cứng thay thế.
Công nghệ AI phát triển thông qua quá trình lặp lại liên tục. Mỗi phiên bản mới đều kế thừa và cải tiến từ phiên bản trước đó, khắc phục điểm yếu, mở rộng khả năng và tối ưu hóa hiệu suất.
Bằng cách công khai mã nguồn các mô hình AI, các tập đoàn công nghệ Trung Quốc đang xây dựng một hệ sinh thái nơi các nhà phát triển toàn cầu không ngừng hoàn thiện các mô hình của họ — trong khi chính họ không phải gánh chịu toàn bộ chi phí nghiên cứu và phát triển.
Quy mô của chiến lược mở nguồn này có thể tạo ra sự chuyển biến nền tảng trong cấu trúc kinh tế của ngành công nghiệp AI. Nếu các mô hình AI nguồn mở đạt được khả năng tương đương với các mô hình độc quyền của Mỹ, tiềm năng thương mại hóa AI như một sản phẩm độc quyền sẽ bị suy giảm nghiêm trọng. Vấn đề then chốt đặt ra: Tại sao doanh nghiệp phải chi trả cho các mô hình đóng khi đã tồn tại giải pháp thay thế miễn phí với năng lực tương đương?
Đối với Bắc Kinh, chiến lược này có thể trở thành công cụ chiến lược hiệu quả trong cuộc cạnh tranh công nghệ Mỹ-Trung. Các công ty AI Mỹ, vốn xây dựng mô hình kinh doanh dựa trên việc thu phí cấp phép doanh nghiệp và dịch vụ cao cấp, có thể phải đối mặt với cuộc đua xuống đáy – nơi công nghệ AI trở nên phổ biến nhưng lợi nhuận ngày càng khó nắm bắt.
Tuy nhiên, chiến lược này không tránh khỏi những mặt trái. Khi AI được cung cấp miễn phí, không có gì có thể ngăn cản các công ty nước ngoài tiếp thu các mô hình của Trung Quốc, tinh chỉnh và vượt qua chính các công ty phát triển ban đầu. Theo thời gian, các tập đoàn như Alibaba, Baidu và Tencent có thể sẽ đối diện với những áp lực tương tự như các đối thủ Mỹ – buộc họ phải hạn chế quyền truy cập để bảo vệ sở hữu trí tuệ và đảm bảo doanh thu.
Bên cạnh các yếu tố thị trường, chính phủ Trung Quốc có thể có những cân nhắc riêng để xem xét lại cách tiếp cận này. Ưu tiên kiểm soát các công nghệ chiến lược, Bắc Kinh có thể ban hành các quy định AI nghiêm ngặt hơn nhằm quản lý thông tin sai lệch, duy trì khả năng giám sát và đảm bảo tuân thủ các chính sách nhà nước.
Tuy nhiên, hiện tại, AI nguồn mở vẫn là lựa chọn chiến lược tối ưu của Trung Quốc – một phương thức cạnh tranh hiệu quả mà không cần tiếp cận các chip tiên tiến nhất hoặc lợi thế tiên phong.
Thời điểm của làn sóng mã nguồn mở này không phải ngẫu nhiên. Đó là phản ứng chiến lược trước một cơ hội đang dần khép lại. Với các hạn chế về công nghệ AI và chip của Mỹ được thắt chặt dưới thời Tổng thống Donald Trump và các mô hình AI độc quyền đang trở nên phổ biến, chiến lược hiệu quả nhất của Trung Quốc chính là tận dụng tốc độ và quy mô. Mục tiêu là tràn ngập thị trường, thay đổi cán cân trước khi các công ty độc quyền AI củng cố vị thế.
Nếu OpenAI, Google và Microsoft đã chiến thắng trong cuộc đua AI theo cách chúng ta đã biết, thì nước cờ chiến lược của Trung Quốc không phải là cạnh tranh trực tiếp, mà là làm cho chiến thắng đó trở nên vô nghĩa.
Tham khảo Financial Times
