DongABank: Hành trình từ hào quang đến chuyển giao vì yếu kém
(Thị trường tài chính) - DongABank, từng là biểu tượng tiên phong trong lĩnh vực ngân hàng tự động và phát triển dịch vụ thẻ tại Việt Nam, nay đối mặt với yêu cầu chuyển giao bắt buộc do những yếu kém nghiêm trọng sau gần một thập kỷ nằm trong diện kiểm soát đặc biệt.
Hai ngân hàng trong diện kiểm soát đặc biệt
Chính phủ vừa yêu cầu Ngân hàng Nhà nước (NHNN) khẩn trương trình phương án chuyển giao bắt buộc đối với hai ngân hàng trong diện kiểm soát đặc biệt là GPBank và DongABank trước ngày 20/12. Đây là nội dung quan trọng được nêu rõ trong Nghị quyết phiên họp Chính phủ thường kỳ tháng 11.
GPBank và DongABank là hai ngân hàng thương mại cổ phần đang trong diện kiểm soát đặc biệt, nhưng đến nay vẫn chưa có phương án chuyển giao sau gần một thập kỷ tự tái cơ cấu.

GPBank đã được NHNN mua lại với giá 0 đồng vào năm 2015, trong khi DongABank bị đặt vào diện kiểm soát đặc biệt từ năm 2015 do các vi phạm nghiêm trọng về quản lý tài chính và cấp tín dụng.
DongABank từng lập nhiều kỷ lục
DongABank từng là cái tên nổi bật trên thị trường tài chính ngân hàng Việt Nam. Thành lập từ năm 1992 với vốn điều lệ ban đầu chỉ 20 tỷ đồng, ngân hàng này đã dẫn đầu trong lĩnh vực ngân hàng tự động từ 2002-2007.
Đặc biệt, năm 2007, DongABank ghi dấu với kỷ lục Guinness nhờ dòng máy ATM TK21 hiện đại, cho phép nộp tiền trực tiếp với nhiều mệnh giá khác nhau. Năm 2012, DongABank tiếp tục lập kỷ lục với máy bán vàng tự động đầu tiên tại Việt Nam.
Tuy nhiên, những sai lầm nghiêm trọng trong quản lý của lãnh đạo cấp cao đã khiến DongABank rơi vào khủng hoảng kéo dài.
Ngày 13/8/2015, DongABank chính thức bị đặt vào diện kiểm soát đặc biệt. Các sai phạm của ông Trần Phương Bình - nguyên Tổng Giám đốc, cùng nhiều lãnh đạo và nhân viên đã khiến ngân hàng thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng.
Vụ án được chia thành hai giai đoạn điều tra và xét xử. Giai đoạn đầu, ông Trần Phương Bình cùng Phan Văn Anh Vũ (Vũ "Nhôm") và 24 đồng phạm bị cáo buộc tham ô, gây thất thoát 3.600 tỷ đồng. Giai đoạn hai, ông Bình và 11 đồng phạm tiếp tục bị truy tố vì làm thiệt hại thêm 8.827 tỷ đồng thông qua các thủ đoạn nâng khống giá trị tài sản bảo đảm, tạo pháp nhân khống, và cho vay sai quy định.
Kể từ khi bị kiểm soát đặc biệt, DongABank không còn công bố báo cáo tài chính. Lần công bố gần nhất là báo cáo tài chính năm 2014, trước khi ngân hàng rơi vào diện kiểm soát.
Được biết, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã chỉ định ông Nguyễn Thanh Tùng làm Chủ tịch Hội đồng Quản trị (HĐQT) DongABank từ ngày 2/8/2022, sau thời gian ông đảm nhiệm vai trò Thành viên HĐQT kiêm Tổng Giám đốc. Đồng thời, ông Nguyễn An chính thức được bổ nhiệm làm Tổng Giám đốc sau khi giữ chức Quyền Tổng Giám đốc.
Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh phương án tái cơ cấu DongABank đã được các cấp có thẩm quyền thông qua. Theo đó, tình hình hoạt động kinh doanh, công tác quản lý và điều hành của ngân hàng được đánh giá là ổn định, an toàn, giảm thiểu rủi ro trong suốt thời gian qua.
Trước khi rơi vào diện kiểm soát đặc biệt, DongABank từng có những giai đoạn tăng trưởng ấn tượng dưới thời ông Trần Phương Bình – người đặt nền móng cho ngân hàng. Từ năm 1998 đến 2015, ông Bình giữ chức vụ Tổng Giám đốc kiêm Phó Chủ tịch HĐQT.
Trong thời kỳ đỉnh cao, vốn điều lệ của DongABank tăng từ 20 tỷ đồng lên 5.000 tỷ đồng vào năm 2014. Quy mô tổng tài sản ngân hàng đạt 87.108 tỷ đồng cuối năm 2014, đứng trong nhóm dẫn đầu hệ thống. Đặc biệt, năm 2011, DongABank ghi nhận lợi nhuận trước thuế 1.265 tỷ đồng, xếp thứ 9 trong hệ thống ngân hàng Việt Nam.
Tuy nhiên, từ năm 2011, giai đoạn tăng trưởng nóng của hệ thống ngân hàng Việt Nam đã để lại những hệ lụy nặng nề. Nợ xấu tăng cao, lợi nhuận của DongABank sụt giảm mạnh, chỉ còn 35 tỷ đồng vào năm 2014, do phải trích lập dự phòng rủi ro lớn.
Những sai phạm trong quản lý của ông Trần Phương Bình đã khiến DongABank tổn thất nghiêm trọng. Cáo trạng khởi tố ông Bình cho biết ông đã gây thiệt hại hơn 9.640 tỷ đồng, trong đó có liên quan đến dự án Khu phức hợp Sài Gòn – Ba Son.
Nợ xấu trở thành vấn đề nổi cộm của ngân hàng. Báo cáo tài chính hợp nhất đến 30/9/2014 ghi nhận nợ quá hạn hơn 6.946 tỷ đồng, chiếm 13% tổng dư nợ.
Lần gần nhất DongABank tiếp xúc với cổ đông là vào ĐHĐCĐ bất thường năm 2019, được tổ chức nhằm trình phương án chào bán cổ phần để bổ sung vốn điều lệ.
Trong Đại hội, ông Nguyễn Thanh Tùng - Thành viên HĐQT kiêm Tổng Giám đốc DongABank chia sẻ kết quả kiểm toán nhằm xác định thực trạng tài chính của Ngân hàng tại ngày 31/12/2018.
Theo kết quả kiểm toán của EY, tính đến ngày 31/12/2018, kết quả hoạt động kinh doanh của DongABank có lỗ lũy kế, nguồn vốn chủ sở hữu bị âm. Do đó, để bù đắp việc âm vốn chủ sở hữu, bảo đảm DongABank có giá trị thực của vốn điều lệ đạt mức vốn tối thiểu bằng vốn pháp định theo quy định là 3,000 tỷ đồng, Ngân hàng phải bổ sung vốn điều lệ nhằm đảm bảo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, ĐHĐCĐ bất thường năm 2019 đã không thông qua phương án chào bán cổ phần.
Trong thông cáo gần nhất thông báo kết quả kinh doanh 6 tháng đầu năm 2019, DongABank cho biết tổng huy động vốn từ khách hàng đạt 63.450 tỷ đồng, tăng 4,3% so với đầu năm 2019. Trong đó, tiền gửi tiết kiệm của khách hàng đạt 50.903 tỷ đồng, tương ứng tăng 4,8% so đầu năm 2019.
Trong 6 tháng đầu năm 2019, công tác thu hồi nợ có vấn đề cả gốc và lãi đạt 1.870 tỷ đồng, lũy kế từ thời điểm 8/2015 đến tháng 6/2019 thu được 16,350 tỷ đồng. Tỷ lệ dự trữ thanh khoản đạt 20,78%, tỷ lệ khả năng chi trả ngoại tệ 77,98%, tỷ lệ khả năng chi trả đối với VND đạt 83,77%.
Mặc dù không công bố báo cáo tài chính trong nhiều năm qua, nhưng DongABank vẫn đều đặn công bố báo cáo quản trị hàng năm. Báo cáo quản trị năm 2022, được ngân hàng công bố gần đây, đã cung cấp cái nhìn tổng quan về các hoạt động chính của Hội đồng Quản trị (HĐQT) trong năm qua.
Theo báo cáo, trong năm 2022, HĐQT DongABank đã triển khai một loạt các biện pháp nhằm ổn định hoạt động kinh doanh và cải thiện chất lượng tài sản của ngân hàng. Ngân hàng đã duy trì được thanh khoản ổn định, giúp củng cố hoạt động của toàn hệ thống. Sau nhiều năm suy giảm, dư nợ cho vay trong năm 2022 đã duy trì đà tăng trưởng từ những tháng đầu năm, góp phần cải thiện đáng kể nguồn thu nhập lãi của ngân hàng.
Một trong những nỗ lực quan trọng của DongABank trong năm qua là đẩy mạnh thu hồi và xử lý các khoản nợ xấu, bao gồm các khoản nợ đã bán cho Công ty Quản lý tài sản các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC) và các khoản nợ phát sinh mới từ năm 2016. Ngân hàng cũng tập trung vào việc nâng cao chất lượng tài sản và giảm bớt các tài sản không sinh lời, giải phóng nguồn vốn tồn đọng.
Ngày 18/6/2024, ông Trần Phương Bình qua đời, khép lại chương đầy biến động của vị lãnh đạo gắn liền với tên tuổi DongABank.
Quyết định của Chính phủ lần này thể hiện quyết tâm thúc đẩy quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, xử lý dứt điểm các tổ chức tín dụng yếu kém. Phương án chuyển giao bắt buộc GPBank và DongABank trước ngày 20/12 sẽ là bước quan trọng trong lộ trình này.